راهنمای جامع حقوقی ابطال سند عادی مهریه

ابطال سند عادی مهریه یکی از دعاوی پیچیده در حقوق خانواده است که نیازمند آگاهی از قوانین و رویه های قضایی دارد. در این مقاله به عنوان مقدمه، موضوع کلی مقاله را معرفی می کنیم و به بررسی شرایط ابطال سند عادی مهریه، دلایل و مستندات قانونی لازم برای ابطال، و همچنین مراحل قانونی طرح دعوا خواهیم پرداخت. هدف این بخش آشنایی کلی خواننده با موضوع و جلب توجه او به اهمیت بحث است. آیا می دانستید که تحت شرایط خاصی می توان سند عادی مهریه را باطل کرد؟ در ادامه این مقاله به بررسی این شرایط خواهیم پرداخت.

شرایط قانونی تنظیم سند عادی مهریه

برای اینکه یک سند عادی مهریه از نظر قانونی معتبر باشد، باید شرایطی را داشته باشد. به موجب ماده 1287 قانون مدنی، اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا نزد سایر مامورین رسمی در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات  قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است و  ماده 1289 قانون مدنی، اسناد غیر رسمی را نیز معتبر می داند.  اما اعتبار اسناد عادی در مقابل اسناد رسمی متفاوت است. سندی که به صورت عادی تنظیم می شود، بین طرفین و قائم مقام قانونی آنها معتبر است، اما در برابر اشخاص ثالث قابل استناد نیست، مگر در موارد خاص. در این قسمت به بررسی اعتبار اسناد عادی در مقابل اسناد رسمی و شرایط شکلی تنظیم سند عادی مانند امضا، تاریخ و … پرداخته خواهد شد.

شرایط شکلی سند عادی مهریه

برای اینکه یک سند عادی مهریه از نظر شکلی معتبر باشد، باید موارد زیر در آن رعایت شده باشد:

• مشخصات کامل زوجین: نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ و محل تولد، نشانی و کد پستی زوجین باید به طور کامل و دقیق در سند قید شود.
• میزان و نوع مهریه: مهریه باید به طور مشخص و معین در سند ذکر شود. به عنوان مثال، اگر مهریه سکه طلا است، تعداد و نوع سکه (تمام بهار آزادی، نیم سکه، ربع سکه) باید قید شود. اگر مهریه وجه نقد است، مبلغ آن به عدد و حروف باید نوشته شود. اگر مهریه ملک است، مشخصات کامل ملک شامل پلاک ثبتی، آدرس و … باید در سند ذکر شود.
• تاریخ تنظیم سند: تاریخ دقیق تنظیم سند باید به روز، ماه و سال در سند قید شود.
• امضای زوجین: زوجین باید ذیل سند را امضا کنند. امضا به منزله تایید مفاد سند توسط زوجین است.
• امضای شهود: در برخی موارد، حضور و امضای شهود نیز در سند عادی مهریه الزامی است.
• وضوح و صراحت: متن سند باید واضح، صریح و بدون ابهام باشد.

فقدان هر یک از این شرایط می تواند زمینه ساز ابطال سند عادی مهریه شود. به عنوان مثال، اگر میزان مهریه به طور دقیق در سند مشخص نشده باشد، یا اگر زوجین ذیل سند را امضا نکرده باشند، این سند از نظر قانونی معتبر نخواهد بود.

شرایط ماهوی سند عادی مهریه

علاوه بر شرایط شکلی، سند عادی مهریه باید دارای شرایط ماهوی نیز باشد. این شرایط عبارتند از:

• اهلیت زوجین: زوجین باید برای انعقاد عقد نکاح و تعیین مهریه اهلیت قانونی داشته باشند. به موجب مواد 956 تا 958 قانون مدنی، اهلیت تمتع یعنی شخص صلاحیت دارا شدن حقوق را داشته باشد و اهلیت استیفا یعنی شخص بتواند حقوق خود را اجرا کند. صغیر، مجنون و سفیه نمی توانند طرف قرارداد واقع شوند
• مشخص و معین بودن مهریه: مهریه باید به طور مشخص و معین در سند ذکر شود. مهریه نباید مبهم یا مردد باشد.
• مشروعیت و قانونی بودن مهریه: مهریه باید مشروع و قانونی باشد. به عنوان مثال، شراب یا مواد مخدر نمی تواند به عنوان مهریه تعیین شود.
• عدم وجود موانع قانونی: برای تعیین مهریه نباید مانع قانونی وجود داشته باشد. به عنوان مثال، در عقد موقت، تعیین مهریه الزامی است و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد می شود (ماده 1095 قانون مدنی).

مواد 1078 تا 1082 قانون مدنی به شرایط صحت مهر اختصاص دارند. به موجب این مواد، مهریه باید مالیت داشته باشد، قابل تملک باشد، و منفعت عقلایی مشروع داشته باشد.

دلایل و مستندات ابطال سند عادی مهریه

حال که با شرایط تنظیم سند عادی مهریه آشنا شدیم، به بررسی دلایل و مستنداتی می پردازیم که می توانند منجر به ابطال سند عادی مهریه شوند. این دلایل عبارتند از: صوری بودن سند، اکراه یا اجبار در تنظیم سند، تدلیس و فریب در تعیین مهریه، عدم اهلیت یکی از طرفین، و مغایرت مهریه با قوانین و مقررات.

صوری بودن یا عدم قصد واقعی در تنظیم سند

یکی از مهم ترین دلایل ابطال سند عادی مهریه، صوری بودن آن است. صوری بودن به معنای عدم وجود قصد واقعی برای ایجاد تعهد در تنظیم سند است. به عبارت دیگر، زوجین در ظاهر سندی را به عنوان سند مهریه تنظیم میکنند، اما در واقع قصدی برای ایجاد تعهد و پرداخت مهریه ندارند. در این قسمت به تفاوت معامله صوری با معامله واقعی و نحوه اثبات صوری بودن معامله در دادگاه پرداخته خواهد شد.  معامله صوری باطل است، زیرا فاقد قصد انشاء است. ماده 218 قانون مدنی نیز به بطلان معامله به قصد فرار از دین اشاره دارد. اثبات صوری بودن معامله در دادگاه کار دشواری است و نیاز به ارائه دلایل و مستندات قوی دارد. شهادت شهود، امارات و قرائن، و اقرار طرف مقابل می تواند در اثبات صوری بودن معامله موثر باشد. رویه قضایی نیز در خصوص ابطال اسناد عادی صوری، بر لزوم احراز عدم قصد واقعی طرفین تاکید دارد.

اکراه، اجبار یا تدلیس در تنظیم سند مهریه

اگر زوجه بتواند ثابت کند که در زمان تنظیم سند عادی مهریه تحت اکراه، اجبار یا تدلیس بوده است، می تواند برای ابطال سند اقدام کند. به مواد 202 تا 209 قانون مدنی در مورد اکراه و مواد 438 تا 440 در مورد خیار تدلیس اشاره خواهد شد. اکراه به معنای وادار کردن شخص به انجام کاری است که از آن کراهت دارد. اجبار نیز به معنای وادار کردن شخص به انجام کاری است که از آن امتناع دارد. تدلیس نیز به معنای فریب دادن طرف مقابل با صحنه سازی یا دروغ است. اثبات اکراه، اجبار یا تدلیس در دادگاه کار دشواری است و نیاز به ارائه دلایل و مستندات قوی دارد. شهادت شهود، امارات و قرائن، و اقرار طرف مقابل می تواند در اثبات این موارد موثر باشد.

اگر اکراه یا اجبار به درجه ای باشد که اراده شخص را سلب کند، معامله باطل است. اما اگر اکراه یا اجبار به درجه ای نباشد که اراده شخص را سلب کند، معامله غیر نافذ است و شخص مکره می تواند پس از رفع اکراه یا اجبار، معامله را تنفیذ یا رد کند. در صورت وجود تدلیس، زوجه می تواند برای ابطال سند عادی مهریه و یا مطالبه خسارت اقدام کند. البته ما در مقاله «فریب در بخشش مهریه و عواقب آن» این موضوع را به صورت کامل مورد بررسی قرار داده ایم.

عدم اهلیت یکی از طرفین در زمان تنظیم سند

اگر یکی از طرفین در زمان تنظیم سند عادی مهریه فاقد اهلیت قانونی بوده باشد، این سند باطل است. به مواد 956 تا 958 قانون مدنی در مورد اهلیت تمتع و استیفا اشاره خواهد شد. همچنین به مواردی مانند صغر، جنون و سفه و تاثیر آن بر بطلان معامله و سند عادی پرداخته خواهد شد. صغیر، مجنون و سفیه نمی توانند طرف قرارداد واقع شوند و اگر سندی را امضا کنند، آن سند باطل است. به عنوان مثال، اگر زوجه در زمان تنظیم سند عادی مهریه صغیر بوده باشد، این سند از نظر قانونی معتبر نیست و قابل ابطال است.

مغایرت مهریه با قوانین و مقررات کشور

اگر مهریه تعیین شده در سند عادی با قوانین و مقررات جاری کشور مغایرت داشته باشد، می توان برای ابطال سند اقدام کرد. به عنوان مثال، تعیین مهریه نامشروع یا غیر مقدور التسلیم، یا تعیین مهریه ای که با نظم عمومی و اخلاق حسنه در تضاد باشد، می تواند منجر به ابطال سند عادی مهریه شود. به مواد 1078 تا 1082 قانون مدنی در خصوص شرایط صحت مهر اشاره خواهد شد. به عنوان مثال، اگر در سند عادی مهریه، مشروبات الکلی به عنوان مهریه تعیین شده باشد، این سند باطل است، زیرا مشروبات الکلی در ایران غیرقانونی است و نمی تواند به عنوان مهریه تعیین شود.

مراحل قانونی طرح دعوای ابطال سند عادی مهریه

برای ابطال سند عادی مهریه، باید به دادگاه خانواده مراجعه و دادخواست ابطال سند عادی مهریه را تقدیم کرد. در این بخش به صورت گام به گام مراحل قانونی طرح دعوای ابطال سند عادی مهریه را توضیح می دهیم. از تنظیم دادخواست تا ارائه مستندات و حضور در جلسات دادگاه، تمامی مراحل به صورت دقیق و با ذکر جزئیات شرح داده خواهد شد.

تنظیم دادخواست و مدارک لازم برای دعوی ابطال سند عادی مهریه

برای طرح دعوای ابطال سند عادی مهریه، باید ابتدا دادخواست تنظیم و به همراه مدارک لازم به دادگاه ارائه شود. در دادخواست باید مشخصات کامل خواهان (زوجه) و خوانده (زوج)، موضوع خواسته (ابطال سند عادی مهریه)، دلایل و مستندات ابطال سند، و منضمات دادخواست (کپی مصدق سند عادی مهریه، کپی مصدق عقدنامه، و سایر مدارک) قید شود. دادخواست باید در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود.

رسیدگی در دادگاه و صدور حکم

پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع می شود و وقت رسیدگی تعیین می شود. در جلسه رسیدگی، خواهان باید دلایل و مستندات خود را برای ابطال سند عادی مهریه ارائه دهد. خوانده نیز می تواند در دفاع از خود، مدارک و مستنداتی را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه پس از بررسی دلایل و مستندات طرفین، و استماع شهادت شهود در صورت لزوم، رای خود را صادر می کند. به جلسات دادرسی، استماع شهادت شهود، جلب نظر کارشناس در صورت نیاز، و نحوه صدور حکم بدوی و تجدید نظر اشاره خواهد شد. همچنین به آرای وحدت رویه مرتبط با موضوع ابطال سند عادی مهریه استناد خواهد شد.

اجرای حکم ابطال سند عادی مهریه

پس از اینکه حکم ابطال سند عادی مهریه قطعی شد، زوجه می تواند تقاضای صدور اجراییه کند. با صدور اجراییه، زوج مکلف است که از مفاد حکم تبعیت کند. در این بخش به مراحل صدور اجراییه، ابلاغ به محکوم علیه، و اقدامات لازم برای اجرای حکم اشاره خواهد شد.

خلاصه ای از ابطال سند عادی مهریه

در این مقاله از سایت رضا عبدالمحمد به بررسی شرایط ابطال سند عادی مهریه پرداختیم. دیدیم که برای ابطال این سند، باید دلایل و مستندات قانونی وجود داشته باشد. صوری بودن سند، اکراه، اجبار یا تدلیس در تنظیم سند، عدم اهلیت یکی از طرفین، و مغایرت مهریه با قوانین و مقررات از جمله دلایل ابطال سند عادی مهریه هستند. توصیه می شود که زوجین در تنظیم سند عادی مهریه دقت کافی را داشته باشند و از مشاوره وکیل مهریه متخصص، دکتر عبدالمحمد در امور خانواده بهره مند شوند. همچنین در صورت نیاز به ابطال سند عادی مهریه، حتماً از مشاوره یک وکیل متخصص در امور خانواده بهره مند شوند.

سوالات متداول درباره ابطال سند عادی مهریه

آیا می توان مهریه را بدون دلیل و صرفاً به خواست زوجه ابطال کرد؟

خیر، ابطال سند عادی مهریه نیازمند وجود دلایل قانونی است و صرفاً به خواست زوجه امکان پذیر نیست.

آیا بخشش مهریه در طلاق خلع می تواند به ابطال سند عادی مهریه منجر شود؟

بخشش مهریه در طلاق خلع به معنای ابطال سند عادی مهریه نیست، بلکه زوجه از حق خود برای دریافت مهریه صرف نظر می کند. سند مهریه همچنان معتبر است اما زوجه به واسطه بذل، دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند

آیا بخشیدن مهریه قبل از طلاق می تواند دلیلی برای ابطال سند عادی مهریه باشد؟

بخشیدن مهریه قبل از طلاق به تنهایی دلیلی برای ابطال سند عادی مهریه نیست.

آیا بخشش مهریه در ازای حق طلاق می تواند به ابطال سند عادی مهریه منجر شود؟

بخشش مهریه در ازای حق طلاق به معنای ابطال سند عادی مهریه نیست، بلکه زوجه از حق خود برای دریافت مهریه در ازای دریافت حق طلاق صرف نظر می کند.

آیا بخشیدن مهریه بدون اجازه پدر در دوران عقد امکان پذیر است و چه تاثیری بر اعتبار سند مهریه دارد؟

بخشش مهریه بدون اجازه پدر اگر زوجه باکره باشد در اکثر موارد نیاز به اذن پدر دارد. اما اگر زوجه غیر باکره باشد و به سن بلوغ رسیده باشد، نیاز به اجازه پدر ندارد و می تواند تمام یا قسمتی از مهریه خود را بدون اجازه پدر ببخشد.

آیا بخشش مهریه بدون شاهد اعتبار دارد؟

بله، بخشش مهریه بدون شاهد نیز از نظر قانونی معتبر است، اما اثبات آن در صورت بروز اختلاف دشوارتر خواهد بود. حضور شاهد در زمان بخشش مهریه می تواند به اثبات اراده زوجه برای بخشش مهریه کمک کند.

اگر زوجین در تنظیم سند عادی مهریه اشتباهی مرتکب شوند، آیا می توانند آن را اصلاح کنند؟

بله، در صورت وجود اشتباه در تنظیم سند عادی مهریه، زوجین می توانند با توافق یکدیگر و تنظیم یک اقرارنامه اصلاحی، اشتباه را تصحیح کنند.

آیا می توان مهریه مندرج در سند عادی را افزایش یا کاهش داد؟

بله، افزایش یا کاهش مهریه مندرج در سند عادی با توافق زوجین و تنظیم سند جدید امکان پذیر است.

اگر سند عادی مهریه مفقود شود، چه باید کرد؟

در صورت مفقود شدن سند عادی مهریه، زوجه می تواند با استناد به عقدنامه و شهادت شهود، مهریه خود را مطالبه کند.

آیا برای ابطال سند عادی مهریه، حتماً باید به وکیل مراجعه کرد؟

خیر، الزامی برای مراجعه به وکیل وجود ندارد، اما با توجه به پیچیدگی های قانونی این موضوع، توصیه می شود که از مشاوره یک وکیل متخصص در امور خانواده بهره مند شوید.