شرکت تعاونی چیست؟

شرکت تعاونی در نظام حقوقی ایران نوعی شرکت است که با مشارکت داوطلبانه و بر اساس خودیاری و همیاری اعضا برای رفع نیازهای مشترک اقتصادی و اجتماعی آن ها و بهبود وضعیت رفاهی شان تشکیل می شود. این شرکت ها برخلاف شرکت های سرمایه محور هدف اصلی خود را کسب حداکثر سود قرار نمی دهند بلکه بر تأمین منافع متقابل اعضا و مشارکت دموکراتیک آن ها استوار هستند. ما در این مقاله به شما کمک می کنیم تا با ماهیت اهداف ویژگی ها انواع نحوه ثبت ارکان مسائل مالی مزایا و معایب و قوانین حاکم بر شرکت های تعاونی آشنا شوید و بتوانید با آگاهی کامل در این مسیر گام بردارید. اگر برای امور شرکت های نیاز به مشاوره دارید میتوانید به صفحه وکیل شرکت مراجعه کنید و از شرایط ما مطلع شوید.

هنگامی که از «شرکت تعاونی» صحبت می کنیم در واقع از یک مدل کسب وکار و همکاری جمعی حرف می زنیم که فلسفه ای فراتر از سودآوری صرف دارد. این نوع شرکت ها بر مبنای اصول اخلاقی و انسانی مانند خودیاری مسئولیت پذیری شخصی دموکراسی برابری عدالت و همبستگی بنا شده اند و هدف اصلی شان تأمین نیازهای مشترک اعضا و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنان است.

فلسفه وجودی شرکت های تعاونی بر این ایده استوار است که افراد با همکاری و اشتراک مساعی می توانند به اهدافی دست یابند که به تنهایی برایشان دشوار یا غیرممکن است. این مدل راهکاری برای توانمندسازی اقشار مختلف جامعه به ویژه آن هایی که منابع مالی کمتری دارند فراهم می کند تا بتوانند با اتحاد و همبستگی فعالیت های اقتصادی را به نحو مؤثرتری پیش ببرند.

تعریف لغوی و اصطلاحی شرکت تعاونی

واژه «تعاون» ریشه در زبان عربی و به معنای همکاری و همیاری متقابل دارد. در اصطلاح حقوقی و بر اساس قوانین ایران شرکت تعاونی یک نهاد حقوقی است که با مشارکت حداقل ۷ نفر (طبق ماده ۱ قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران) و با هدف رفع نیازهای مشترک و ارتقاء سطح زندگی اقتصادی و اجتماعی اعضا از طریق خودیاری و کمک متقابل تشکیل می شود.

در واقع ما یک شرکت تعاونی را مجموعه ای از افراد حقیقی یا حقوقی می دانیم که با اختیار و اراده خود و با اهدافی غیر از کسب حداکثر سود سرمایه های مادی و معنوی خود را یکپارچه کرده تا به تولید یا توزیع کالاها و خدمات مورد نیاز خود بپردازند. این تعریف شرکت های تعاونی را از سایر شرکت های تجاری متمایز می کند و بر ابعاد اجتماعی و حمایتی آن ها تأکید دارد.

اهداف اصلی و مزایای اجتماعی شرکت های تعاونی

اهداف اصلی شرکت های تعاونی بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضا و جامعه است. این اهداف می تواند شامل مواردی مانند ایجاد فرصت های شغلی کاهش هزینه های تولید و توزیع تأمین نیازهای مصرفی و خدماتی اعضا با قیمت مناسب تر حذف واسطه های غیرضروری و عادلانه تر کردن توزیع ثروت باشد.

علاوه بر این شرکت های تعاونی مزایای اجتماعی گسترده ای نیز به همراه دارند. این مزایا شامل ترویج فرهنگ همکاری و همبستگی توسعه پایدار منطقه ای توانمندسازی اقشار آسیب پذیر افزایش قدرت چانه زنی اعضای کوچک در برابر بازارهای بزرگ و کمک به عدالت اجتماعی می شود. ما معتقدیم که این شرکت ها نقش کلیدی در توسعه متوازن کشور ایفا می کنند.

بیشتر بخوانید : تفاوت هایی که وکیل پایه یک دادگستری با وکیل شرکت دارد.

ویژگی های منحصر به فرد شرکت های تعاونی کدامند؟

شرکت های تعاونی دارای ویژگی های متمایزی هستند که آن ها را از سایر شرکت های تجاری مانند شرکت های سهامی یا با مسئولیت محدود جدا می کند. این تفاوت ها عمدتاً در ماهیت نحوه مدیریت و چگونگی تقسیم سود یا مازاد درآمد منعکس می شوند. در واقع فلسفه تعاونی در تار و پود ساختار این شرکت ها تنیده شده است.

در شرکت های تعاونی برخلاف شرکت های سهامی که هر سهامدار به میزان سهام خود حق رأی دارد اصل “یک نفر یک رأی” حاکم است. این ویژگی دموکراتیک تضمین می کند که تمامی اعضا فارغ از میزان سرمایه اولیه خود در تصمیم گیری ها از حقوق برابر برخوردار باشند. همچنین هدف اصلی تعاونی ها خدمت رسانی به اعضا و رفع نیازهای آن هاست نه صرفاً کسب سود حداکثری برای سهامداران.

اصول هفت گانه تعاون

مفهوم جهانی تعاون بر هفت اصل بنیادی استوار است که توسط اتحادیه بین المللی تعاون (ICA) تدوین شده و مبنای فعالیت تعاونی ها در سراسر جهان است. این اصول به ما کمک می کنند تا درک عمیق تری از ماهیت و ارزش های شرکت های تعاونی داشته باشیم:

عضویت داوطلبانه و آزاد: عضویت در تعاونی برای تمامی افرادی که شرایط لازم را دارند و مایل به پذیرش مسئولیت های عضویت هستند آزاد است و هیچ گونه تبعیضی نباید وجود داشته باشد.
کنترل دموکراتیک اعضا: تعاونی ها توسط اعضای خود کنترل می شوند. اعضا فعالانه در تعیین سیاست ها و تصمیم گیری ها مشارکت دارند و در مجامع عمومی هر عضو یک رأی دارد.
مشارکت اقتصادی اعضا: اعضا به طور عادلانه در سرمایه تعاونی مشارکت می کنند. بخشی از این سرمایه معمولاً به عنوان سرمایه مشترک تعاونی است که غیرقابل تقسیم است و بخشی نیز می تواند سهم الشرکه اعضا باشد.
خودمختاری و استقلال: تعاونی ها سازمان هایی خودمختار و خودیار هستند که توسط اعضای خود کنترل می شوند. اگر با سازمان های دولتی یا سایر نهادها وارد معامله شوند این کار باید به گونه ای باشد که استقلال تعاونی حفظ شود.
آموزش تربیت و اطلاع رسانی: تعاونی ها برای اعضا مدیران و کارکنان خود آموزش و تربیت فراهم می کنند تا بتوانند در توسعه تعاونی ها به طور مؤثرتری مشارکت کنند.
همکاری بین تعاونی ها: تعاونی ها برای تقویت جنبش تعاونی از طریق ساختارهای محلی ملی منطقه ای و بین المللی با یکدیگر همکاری می کنند.
توجه به جامعه: تعاونی ها ضمن تأمین نیازهای اعضا برای توسعه پایدار جوامع خود نیز تلاش می کنند.

تمایز شرکت تعاونی از سایر شرکت های تجاری (قانون تجارت)

یکی از مهم ترین تفاوت های شرکت تعاونی با سایر شرکت های تجاری مانند شرکت سهامی عام و خاص یا شرکت با مسئولیت محدود در هدف اصلی آن ها نهفته است. در حالی که شرکت های تجاری بر اساس قانون تجارت و با هدف اصلی کسب سود و تقسیم آن بین سهامداران تشکیل می شوند شرکت های تعاونی بر اساس قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران و با هدف رفع نیازهای مشترک اعضا و بهبود وضعیت آن ها شکل می گیرند. برای مشاوره و اطلاعات بیشتر به صفحه وکیل شرکت های تجاری مراجعه کنید.

در شرکت های تعاونی برخلاف شرکت های سهامی که حق رأی هر سهامدار متناسب با میزان سهام اوست هر عضو تنها یک رأی دارد فارغ از میزان سهمی که خریداری کرده است. همچنین سقف سهام قابل خریداری توسط هر عضو محدود است تا قدرت در دست یک یا چند نفر خاص متمرکز نشود و ماهیت تعاونی حفظ گردد. انتقال سهام در شرکت های تعاونی نیز تابع مقررات خاصی است و معمولاً به سادگی انتقال سهام در شرکت های سهامی نیست چرا که هدف حفظ اعضا و منافع مشترک آن هاست.

انواع شرکت تعاونی در ایران چگونه دسته بندی می شوند؟

در ایران شرکت های تعاونی بر اساس نوع فعالیت و همچنین نوع عضویت به دسته های مختلفی تقسیم می شوند. این تقسیم بندی به ما کمک می کند تا با تنوع و گستردگی عملکرد این شرکت ها در بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور آشنا شویم و بدانیم هر تعاونی با چه هدفی و برای چه گروهی از افراد تشکیل شده است.

شناخت انواع شرکت تعاونی برای کسانی که قصد مشارکت یا تشکیل تعاونی را دارند بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا شرایط الزامات و اهداف هر نوع تعاونی می تواند متفاوت باشد. در ادامه ما به بررسی اصلی ترین دسته بندی ها خواهیم پرداخت تا شما تصویر روشنی از این ساختارها داشته باشید. البته در یک مقاله به صورت مفصل انواع شرکت ها و مواد قانونی مرتبط و تفاوت آنها را توضیح داده ایم. برای مطالعه مقاله به صفحه «انواع شرکت ها در ایران» مراجعه کنید.

شرکت تعاونی تولیدی چیست؟

شرکت تعاونی تولیدی شرکتی است که اعضای آن برای تولید کالا یا ارائه خدمات خاصی دور هم جمع می شوند. هدف اصلی این نوع تعاونی ها تأمین نیازهای اعضا در زمینه تولید و فعالیت های مرتبط با آن است. این فعالیت ها می تواند شامل تولید محصولات کشاورزی (مانند تعاونی های کشت و صنعت) صنعتی (مانند تعاونی های کارگاهی) معدنی یا خدمات تولیدی (مانند تعاونی های فرش بافی یا صنایع دستی) باشد.

در یک تعاونی تولیدی اعضا خودشان در فرآیند تولید مشارکت می کنند و از مزایای همکاری و مقیاس بزرگ تر بهره مند می شوند. این امر می تواند منجر به کاهش هزینه های تولید افزایش کیفیت محصولات دسترسی بهتر به بازارهای فروش و ارتقاء مهارت های اعضا گردد.

شرکت تعاونی توزیعی چیست؟

شرکت تعاونی توزیعی شرکتی است که با هدف تأمین نیازهای مصرفی و خدماتی اعضا خرید و فروش کالا یا ارائه خدمات خاصی که مستقیماً به تولید ارتباطی ندارد تشکیل می شود. این تعاونی ها معمولاً واسطه ها را حذف کرده و کالاها یا خدمات را با قیمت مناسب تر به دست اعضای خود می رسانند.

نمونه های رایج تعاونی های توزیعی شامل تعاونی های مصرف (که کالاهای اساسی و مصرفی را برای اعضا تهیه می کنند) تعاونی های مسکن (که برای تأمین مسکن اعضا فعالیت می کنند) تعاونی های اعتبار (که تسهیلات مالی و اعتباری به اعضا ارائه می دهند) و تعاونی های خدماتی (مانند تعاونی های حمل و نقل یا خدماتی اداری) است.

شرکت های تعاونی بر اساس نوع عضویت (عام و خاص)

بر اساس ماده ۸ قانون بخش تعاونی شرکت های تعاونی از نظر نوع عضویت به دو دسته کلی “عام” و “خاص” تقسیم می شوند:

شرکت تعاونی عام: در این نوع تعاونی ها عضویت برای عموم مردم و افراد واجد شرایط آزاد است. سهام این تعاونی ها می تواند به صورت عمومی برای فروش عرضه شود و هیچ محدودیتی از نظر گروه شغلی یا صنف خاص برای پذیرش عضو جدید وجود ندارد. هدف اصلی تعاونی های عام اغلب ارائه خدمات یا کالاهای عمومی تر به تعداد وسیع تری از مردم است.
شرکت تعاونی خاص: در مقابل عضویت در شرکت های تعاونی خاص محدود به گروه خاصی از افراد با ویژگی های مشترک است. این ویژگی ها می تواند شامل شغل یکسان (مانند تعاونی فرهنگیان کارمندان یک سازمان) گروه صنفی مشابه یا نیازهای اختصاصی باشد. در این تعاونی ها صرفاً افرادی که دارای شرایط اختصاصی ذکر شده در اساسنامه هستند می توانند عضو شوند.

چگونه یک شرکت تعاونی در ایران ثبت کنیم؟

ثبت یک شرکت تعاونی در ایران فرآیندی مرحله ای است که نیاز به آگاهی از قوانین و مقررات مربوطه دارد. ما در اینجا تلاش می کنیم تا گام به گام این مسیر را برای شما روشن کنیم تا بتوانید با اطمینان خاطر نسبت به تأسیس شرکت تعاونی خود اقدام کنید.

از مرحله ایده تا ثبت نهایی در اداره ثبت شرکت ها هر گام دارای الزامات و وظایف خاصی است که رعایت آن ها برای موفقیت فرآیند ثبت ضروری است. ما به شما کمک می کنیم تا این مراحل را به درستی و با کمترین مشکل طی کنید. برای ثبت شرکت به صورت قانونی به صفحه وکیل ثبت شرکت مراجعه کنید.

شرایط عمومی و اختصاصی عضویت در شرکت تعاونی

بر اساس ماده ۱۱۱ قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران برای عضویت در هر شرکت تعاونی شرایط عمومی و اختصاصی خاصی وجود دارد که متقاضیان باید آن ها را احراز کنند:

شرایط عمومی:

تابعیت جمهوری اسلامی ایران.
عدم ممنوعیت قانونی برای عضویت در تعاونی (مانند محجوریت یا ورشکستگی).
عدم عضویت در تعاونی مشابه (مگر اینکه اساسنامه و مقررات مربوطه اجازه دهد).
حداقل سن قانونی (معمولاً ۱۸ سال).

شرایط اختصاصی: این شرایط بسته به نوع فعالیت تعاونی متفاوت است و در اساسنامه شرکت قید می شود. به عنوان مثال برای تعاونی مسکن ممکن است شرط عدم مالکیت مسکن یا برای تعاونی صنفی عضویت در آن صنف خاص لازم باشد. حداقل تعداد اعضا برای تشکیل یک شرکت تعاونی نیز ۷ نفر است که این عدد برای برخی تعاونی های خاص ممکن است متفاوت باشد.

هیئت موسس و وظایف آن

اولین گام عملی برای تشکیل شرکت تعاونی انتخاب «هیئت مؤسس» است. این هیئت متشکل از حداقل ۳ نفر از افراد واجد شرایط عضویت است که مسئولیت سازماندهی و هدایت فرآیند تأسیس را بر عهده دارند. وظایف هیئت مؤسس شامل موارد زیر می شود:

تهیه طرح توجیهی: شامل بررسی نیازها توجیه اقتصادی و اجتماعی و پیش بینی امکانات مورد نیاز.
تنظیم اساسنامه اولیه: تهیه پیش نویس اساسنامه با توجه به نوع فعالیت تعاونی و قوانین بخش تعاونی.
اخذ مجوزهای اولیه: دریافت موافقت نامه تشکیل از وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی (یا نهادهای ذی ربط).
برگزاری اولین مجمع عمومی عادی: دعوت از متقاضیان عضویت پذیرش اولیه اعضا و انتخاب اعضای هیئت مدیره و بازرسان.

مدارک لازم و فرآیند ثبت در اداره ثبت شرکت ها

پس از تأیید نهایی اساسنامه و انتخاب اعضای اصلی (هیئت مدیره و بازرسان) در مجمع عمومی نوبت به ثبت رسمی شرکت در اداره ثبت شرکت ها می رسد. این فرآیند معمولاً شامل مراحل زیر است:

تکمیل مدارک: شامل اساسنامه مصوب صورتجلسات مجامع عمومی و هیئت مدیره لیست اعضا و سرمایه مجوزهای لازم از وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و سایر مدارک هویتی اعضا و مدیران.
بارگذاری اطلاعات در سامانه ثبت شرکت ها: کلیه اطلاعات و مدارک باید به صورت آنلاین در سامانه جامع ثبت شرکت ها بارگذاری شود.
ارسال مدارک فیزیکی: پس از تأیید اولیه آنلاین اصل مدارک باید از طریق پست به اداره ثبت شرکت ها ارسال شود.
بررسی و ثبت نهایی: کارشناسان اداره ثبت شرکت ها مدارک را بررسی کرده و در صورت صحت و کامل بودن شرکت تعاونی را ثبت و آگهی تأسیس آن در روزنامه رسمی منتشر می شود.

ارکان اصلی شرکت تعاونی کدامند و چه وظایفی دارند؟

شرکت های تعاونی همانند سایر شرکت ها دارای ساختار سازمانی مشخصی هستند که شامل ارکان اصلی با وظایف و اختیارات تعریف شده می شود. شناخت این ارکان برای هر عضو یا مدیر تعاونی ضروری است تا بتواند درک درستی از نحوه اداره و تصمیم گیری در شرکت داشته باشد.

ما در این بخش به معرفی سه رکن اصلی و حیاتی شرکت های تعاونی می پردازیم: مجمع عمومی هیئت مدیره و بازرس/بازرسان. هر یک از این ارکان نقش مکملی در تضمین شفافیت دموکراسی و کارایی شرکت تعاونی ایفا می کنند.

مجمع عمومی (عادی و فوق العاده)

مجمع عمومی بالاترین مرجع تصمیم گیری در شرکت تعاونی است و از اجتماع تمامی اعضا تشکیل می شود. این مجمع به دو صورت “عادی” و “فوق العاده” برگزار می شود:

مجمع عمومی عادی: سالی یک بار تشکیل می شود و وظایف اصلی آن شامل تصویب ترازنامه و صورت های مالی سالانه تعیین خط مشی و برنامه های سال آینده انتخاب یا عزل اعضای هیئت مدیره و بازرسان و تصویب بودجه پیشنهادی است. (ماده ۳۲ قانون بخش تعاونی)
مجمع عمومی فوق العاده: در مواقع لزوم و برای تصمیم گیری در خصوص مسائل مهم و بنیادی شرکت تشکیل می شود. وظایف آن شامل تغییر در مواد اساسنامه انحلال یا ادغام شرکت افزایش یا کاهش سرمایه و تصمیم گیری درباره مسائلی است که در صلاحیت مجمع عمومی عادی نیست. (ماده ۳۲ قانون بخش تعاونی)

هیئت مدیره و مسئولیت های آن

هیئت مدیره رکن اجرایی شرکت تعاونی است که مسئولیت اداره امور روزمره و اجرای مصوبات مجمع عمومی را بر عهده دارد. اعضای هیئت مدیره از بین اعضا و توسط مجمع عمومی عادی برای مدت محدود (معمولاً سه سال) انتخاب می شوند. وظایف هیئت مدیره شامل موارد زیر است:

اداره امور جاری شرکت و نظارت بر فعالیت های آن.
تهیه و تنظیم طرح ها و برنامه های اجرایی.
نمایندگی شرکت در برابر اشخاص ثالث.
استخدام و عزل مدیر عامل و کارکنان.
تهیه گزارش های مالی و عملکرد برای ارائه به بازرسان و مجمع عمومی. اعضای هیئت مدیره در قبال شرکت و اعضا مسئولیت دارند و باید در چهارچوب اساسنامه و قوانین عمل کنند. (مواد ۳۴ تا ۴۲ قانون بخش تعاونی)

بازرس/بازرسان شرکت تعاونی

بازرس یا بازرسان شرکت تعاونی رکن نظارتی هستند که توسط مجمع عمومی عادی برای مدت یک سال مالی انتخاب می شوند. وظیفه اصلی آن ها نظارت بر عملکرد هیئت مدیره و مدیر عامل بررسی صحت صورت های مالی و اطمینان از رعایت قوانین و مقررات در تمامی فعالیت های شرکت است.

بازرسان حق دارند در هر زمان به دفاتر اسناد و مدارک شرکت دسترسی داشته باشند و از وضعیت مالی و عملیاتی آن آگاه شوند. آن ها باید گزارش های خود را به مجمع عمومی ارائه دهند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا نقص مراتب را به اعضا و مراجع ذی صلاح اطلاع دهند. نقش بازرسان در حفظ شفافیت و اعتماد اعضا به تعاونی بسیار حیاتی است.

سرمایه و سود در شرکت های تعاونی چگونه مدیریت می شود؟

نحوه تأمین سرمایه و چگونگی مدیریت سود یا مازاد درآمد یکی دیگر از جنبه های متمایزکننده شرکت های تعاونی از سایر شرکت های تجاری است. در حالی که در شرکت های سهامی تمرکز بر افزایش سرمایه و حداکثر کردن سود سهامداران است در تعاونی ها هدف اصلی تأمین نیازهای اعضا و توزیع عادلانه منافع است.

ما در این بخش به شما نشان خواهیم داد که شرکت های تعاونی چگونه سرمایه خود را تأمین و افزایش می دهند و تفاوت رویکرد آن ها در تقسیم سود یا مازاد درآمد با شرکت های سرمایه محور چیست. این اطلاعات به شما کمک می کند تا تصویر روشنی از ابعاد مالی یک تعاونی داشته باشید.

نحوه تأمین و افزایش سرمایه شرکت تعاونی

سرمایه اولیه یک شرکت تعاونی عمدتاً از طریق خرید سهام توسط اعضای آن تأمین می شود. هر عضو ملزم است حداقل میزان سهام مقرر در اساسنامه را خریداری کند. ارزش اسمی سهام معمولاً پایین تعیین می شود تا ورود برای افراد با توان مالی کمتر نیز امکان پذیر باشد.

افزایش سرمایه شرکت تعاونی نیز می تواند از طرق مختلفی صورت گیرد:

ورود اعضای جدید: با پذیرش اعضای جدید و خرید سهام توسط آن ها.
افزایش سهم الشرکه اعضای فعلی: اعضا می توانند با توافق سهام بیشتری خریداری کنند.
تخصیص بخشی از مازاد درآمد (سود) به حساب سرمایه: طبق مصوبه مجمع عمومی بخشی از سود سالانه می تواند به عنوان سرمایه اندوخته یا سرمایه مشترک تعاونی در نظر گرفته شود.
استفاده از تسهیلات بانکی و اعتباری: تعاونی ها می توانند با رعایت مقررات از بانک ها و مؤسسات مالی وام دریافت کنند.

محدودیت های خرید و انتقال سهام اعضا

برای حفظ ماهیت دموکراتیک و تعاونی معمولاً محدودیت هایی برای خرید و انتقال سهام اعضا وجود دارد:

سقف خرید سهام: هر عضو تنها می تواند تا سقف مشخصی (مثلاً یک هفتم کل سرمایه) سهام خریداری کند تا قدرت مالی یک فرد بر تصمیم گیری ها مسلط نشود.
انتقال سهام: انتقال سهام در تعاونی ها آزاد نیست و تابع مقررات اساسنامه است. معمولاً سهام فقط به سایر اعضا یا افراد واجد شرایط عضویت و با تأیید هیئت مدیره قابل انتقال است تا از ورود افراد غیرمتعهد به اصول تعاونی جلوگیری شود.

این محدودیت ها تضمین می کند که تعاونی بر پایه همکاری و نه صرفاً سرمایه اداره شود و منافع اعضا به طور عادلانه حفظ گردد.

تقسیم سود و مازاد درآمد در شرکت های تعاونی

رویکرد شرکت های تعاونی در تقسیم سود یا مازاد درآمد با شرکت های سهامی تفاوت اساسی دارد. در شرکت های سهامی سود عمدتاً بر اساس میزان سهام هر فرد توزیع می شود در حالی که در تعاونی ها تقسیم مازاد درآمد (پس از کسر اندوخته ها و مالیات) بر اساس میزان معاملات یا خدمات رسانی هر عضو به شرکت انجام می پذیرد و نه صرفاً میزان سهام آن ها. (ماده ۶ قانون بخش تعاونی)

یعنی اگر یک عضو بیشتر از خدمات تعاونی استفاده کرده یا بیشتر با آن معامله داشته است سهم بیشتری از مازاد درآمد به او تعلق می گیرد. البته بخشی از سود نیز می تواند به عنوان سود سهام به نسبت سرمایه اعضا پرداخت شود اما سهم اصلی از طریق مشارکت و مبادله با تعاونی تعیین می گردد. همچنین بخش قابل توجهی از مازاد درآمد باید به اندوخته های قانونی و احتیاطی اختصاص یابد تا پایداری و توسعه آینده تعاونی تضمین شود.

مزایا و معایب تشکیل شرکت تعاونی چیست؟

تشکیل هر نوع شرکت از جمله شرکت تعاونی با مزایا و معایب خاص خود همراه است. ما به عنوان مشاوران حقوقی وظیفه داریم که یک دیدگاه متعادل و واقع بینانه را در اختیار شما قرار دهیم تا بتوانید با آگاهی کامل و بر اساس نیازها و اهداف خود بهترین تصمیم را اتخاذ کنید.

در ادامه به بررسی نقاط قوت و ضعف شرکت های تعاونی می پردازیم. این ارزیابی به شما کمک می کند تا فرصت ها و چالش های احتمالی پیش روی خود را بهتر درک کنید و برای مواجهه با آن ها آماده باشید.

مهمترین مزایای شرکت های تعاونی

شرکت های تعاونی دارای مزایای قابل توجهی هستند که می تواند آن ها را به گزینه ای جذاب برای فعالیت های اقتصادی و اجتماعی تبدیل کند:

دموکراسی و مشارکت: اصل “یک نفر یک رأی” تضمین کننده مشارکت دموکراتیک تمامی اعضا در تصمیم گیری هاست که حس مالکیت و مسئولیت پذیری را افزایش می دهد.
حمایت دولتی و تسهیلات: دولت ایران و وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی از شرکت های تعاونی حمایت های ویژه ای از جمله اعطای تسهیلات بانکی با نرخ سود پایین تر ارائه مشوق های مالیاتی و معافیت های خاص (در برخی موارد) به عمل می آورند.
کاهش هزینه ها و افزایش قدرت چانه زنی: با خرید گروهی مواد اولیه یا فروش جمعی محصولات اعضا می توانند هزینه ها را کاهش داده و قدرت چانه زنی خود را در بازار افزایش دهند.
مسئولیت پذیری اجتماعی: تعاونی ها به طور طبیعی به پایداری جامعه و محیط زیست توجه بیشتری دارند و به دنبال توسعه پایدار و ارتقاء سطح رفاه جمعی هستند.

چالش ها و معایب احتمالی شرکت های تعاونی

با وجود مزایای فراوان شرکت های تعاونی نیز با چالش ها و معایبی روبرو هستند که باید به آن ها توجه کرد:

پیچیدگی های مدیریتی: تعدد اعضا و نیاز به اجماع در تصمیم گیری ها می تواند فرآیند مدیریت را کند و پیچیده کند به ویژه در تعاونی های بزرگ.
تأمین مالی دشوارتر: به دلیل ماهیت افرادمحور و نه سرمایه محور جذب سرمایه از طریق بازار بورس یا سرمایه گذاران خارجی برای تعاونی ها دشوارتر از شرکت های سهامی است.
محدودیت در رشد سریع: ساختار دموکراتیک و تمرکز بر نیازهای اعضا ممکن است سرعت رشد و توسعه را در مقایسه با شرکت های سرمایه محور که هدفشان کسب حداکثر سود است کاهش دهد.
نیاز به تعهد و آموزش اعضا: موفقیت تعاونی به میزان تعهد آگاهی و مشارکت فعال اعضا بستگی دارد. عدم آموزش کافی یا مشارکت پایین می تواند به ناکارآمدی منجر شود.

مهمترین قوانین و مقررات ناظر بر شرکت های تعاونی کدامند؟

شرکت های تعاونی در ایران مانند هر نهاد حقوقی دیگری تحت نظارت و چارچوب قوانین و مقررات خاصی فعالیت می کنند. آگاهی از این قوانین برای هر یک از اعضا مدیران و بازرسان تعاونی ضروری است تا بتوانند فعالیت های خود را به صورت قانونی و صحیح پیش ببرند.

ما در این بخش به معرفی مهمترین اسناد قانونی که چارچوب فعالیت شرکت های تعاونی را در ایران مشخص می کنند می پردازیم. رعایت این قوانین نه تنها برای جلوگیری از مشکلات حقوقی لازم است بلکه به تضمین سلامت و پایداری فعالیت تعاونی ها نیز کمک می کند.

قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران

مهمترین و اصلی ترین سندی که چارچوب حقوقی و عملیاتی شرکت های تعاونی را در ایران تعیین می کند «قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران» است. این قانون در تاریخ ۱۳۷۰/۰۶/۱۳ به تصویب رسیده و اصلاحات بعدی نیز در آن اعمال شده است. این قانون نه تنها به تعریف و اهداف شرکت های تعاونی می پردازد بلکه ساختار ارکان نحوه تشکیل اداره انحلال و تمامی جنبه های حقوقی و مالی آن ها را نیز با جزئیات تشریح می کند.

این قانون بخش تعاونی را به عنوان یکی از سه رکن اصلی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران (در کنار بخش دولتی و خصوصی) به رسمیت شناخته و بر نقش آن در تحقق عدالت اجتماعی و توسعه اقتصادی تأکید دارد. تمامی تعاونی ها موظف به رعایت مفاد این قانون و آئین نامه های اجرایی مرتبط با آن هستند.

معافیت ها و تسهیلات مالیاتی شرکت های تعاونی

یکی از ابزارهای حمایتی دولت برای توسعه بخش تعاونی در نظر گرفتن معافیت ها و تسهیلات مالیاتی برای این شرکت هاست. بر اساس مواد «قانون مالیات های مستقیم» و سایر قوانین مرتبط شرکت های تعاونی در برخی موارد و تحت شرایط خاص می توانند از این مزایا بهره مند شوند:

معافیت های مالیاتی: برخی از شرکت های تعاونی به ویژه تعاونی های تولیدی و کشاورزی ممکن است برای بخشی از درآمد خود از معافیت های مالیاتی برخوردار شوند البته این معافیت ها معمولاً مشروط به رعایت نصاب ها و الزامات قانونی است.
تسهیلات مالیاتی: در برخی موارد شرکت های تعاونی می توانند از نرخ های ترجیحی مالیاتی یا امکان پرداخت اقساطی مالیات بهره مند شوند.
مشوق های سرمایه گذاری: دولت ممکن است برای تشویق سرمایه گذاری در بخش تعاونی امتیازات و مشوق هایی را در نظر گیرد که منجر به کاهش بار مالیاتی می شود.

با این حال توجه داشته باشید که این معافیت ها و تسهیلات مطلق نیستند و شرکت های تعاونی نیز مانند سایر اشخاص حقوقی موظف به ثبت دفاتر ارائه اظهارنامه های مالیاتی و پرداخت مالیات های مقرر در صورت عدم شمول معافیت هستند. مشاوره با یک متخصص مالیاتی برای بهره مندی حداکثری از این مزایا توصیه می شود.

چشم انداز آینده شرکت های تعاونی

در این مقاله سایت عبدالمحمد به صورت جامع و کاربردی به بررسی شرکت های تعاونی در ایران پرداختیم. دیدیم که شرکت تعاونی نه تنها یک نهاد اقتصادی بلکه یک سازمان اجتماعی است که بر مبنای اصول خودیاری همیاری و دموکراسی بنا شده است و هدف اصلی آن تأمین نیازهای مشترک اعضا و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنان است. از تعریف و فلسفه تا انواع نحوه ثبت ارکان مدیریت سرمایه و سود و بررسی مزایا و معایب تلاش کردیم تمامی ابعاد مهم این ساختار حقوقی را روشن کنیم.

شرکت های تعاونی در ایران با توجه به ظرفیت های بالای خود در ایجاد اشتغال توسعه پایدار منطقه ای کاهش فاصله طبقاتی و ترویج عدالت اجتماعی نقش کلیدی در چشم انداز آینده اقتصاد کشور ایفا می کنند. با حمایت های قانونی تسهیلات دولتی و افزایش آگاهی عمومی این شرکت ها می توانند به ابزاری قدرتمند برای توانمندسازی اقشار مختلف و دستیابی به توسعه متوازن تبدیل شوند. ما باور داریم که با مدیریت صحیح و پایبندی به اصول تعاونی این نهادها می توانند به ستون های محکم اقتصاد مقاومتی و مردم سالارانه در ایران تبدیل گردند.

سوالات متداول درباره خدمات وکیل شرکت تعاونی

حداقل تعداد اعضا برای تشکیل شرکت تعاونی چند نفر است؟

طبق قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران حداقل تعداد اعضا برای تشکیل شرکت تعاونی ۷ نفر است.

آیا شرکت های تعاونی از پرداخت مالیات معاف هستند؟

شرکت های تعاونی در برخی موارد و با رعایت شرایط قانونی خاص می توانند از معافیت ها و تسهیلات مالیاتی بهره مند شوند اما به طور کامل از مالیات معاف نیستند و بسته به نوع فعالیت و میزان سود مشمول قوانین مالیاتی مربوطه خواهند شد.

تفاوت اصلی شرکت تعاونی با شرکت سهامی چیست؟

تفاوت اصلی در اهداف و نحوه مدیریت است؛ شرکت های تعاونی با هدف رفع نیازهای مشترک اعضا و بر اساس اصل “یک نفر یک رأی” اداره می شوند در حالی که شرکت های سهامی با هدف کسب حداکثر سود و بر اساس میزان سهام (هر سهم یک رأی) اداره می شوند.

برای ثبت شرکت تعاونی به کجا مراجعه کنیم؟

برای ثبت شرکت تعاونی باید ابتدا مراحل اولیه (مانند تشکیل هیئت مؤسس و تنظیم اساسنامه) را طی کرده و مجوزهای لازم را از وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی اخذ نموده سپس به اداره ثبت شرکت ها مراجعه کرد یا از طریق سامانه آنلاین اقدام نمود.