تامین خواسته یکی از تدابیر حقوقی است که به موجب آن، خواهان می تواند قبل از اثبات قطعی طلب خود، اموال خوانده را توقیف کند تا از تضییع یا حیف و میل آن جلوگیری شود. در دعاوی خانوادگی، یکی از شایع ترین موارد صدور قرار تامین خواسته، مربوط به مهریه است. در این مقاله از سایت عبدالمحمد، شرایط و موقعیت هایی که در آن زوج می تواند به تامین خواسته مهریه اعتراض کند، بررسی می کنیم. همچنین، به قوانین، رویه قضایی و نکات کلیدی برای موفقیت در این فرایند حقوقی می پردازیم. آگاهی از اعتراض به رای مهریه برای هر فردی که درگیر پرونده های مهریه است، ضروری است.
تعریف تامین خواسته مهریه و شرایط قانونی آن
تامین خواسته مهریه به موجب ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی، قراری است که به درخواست زوجه (خواهان) و به منظور حفظ و تامین مهریه مندرج در سند نکاحیه، از سوی دادگاه صادر می شود. به موجب این قرار، اموالی از زوج (خوانده) توقیف می شود تا در صورت محکومیت وی به پرداخت مهریه، امکان استیفای حقوق زوجه از محل اموال توقیف شده فراهم باشد.
برای صدور قرار تامین خواسته، وجود شرایط قانونی الزامی است. این شرایط عبارتند از:
- وجود سند رسمی ازدواج: مهریه باید در سند رسمی ازدواج (نکاحیه) قید شده باشد.
- حال بودن مهریه: مهریه باید حال باشد، یعنی زمان پرداخت آن فرا رسیده باشد. مهریه عندالمطالبه، به محض وقوع عقد نکاح، حال محسوب می شود.
- بیم تلف شدن یا تضییع مهر: باید بیم آن رود که در صورت عدم توقیف اموال زوج، دسترسی به اموال وی برای استیفای مهریه در آینده دشوار یا غیرممکن شود.
بند (ب) ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی و تبصره آن نیز به شرایط خاص تامین خواسته اشاره دارد. برای مثال، اگر مهریه عین معین باشد و بیم تلف یا نقص آن وجود داشته باشد، زوجه می تواند درخواست تامین خواسته کند.
دلایل و مبانی قانونی اعتراض به تامین خواسته مهریه
زوج می تواند بر اساس دلایل و مبانی قانونی متعددی به تامین خواسته مهریه اعتراض کند. در ادامه، این دلایل و مبانی را به تفصیل شرح می دهیم:
عدم تحقق شرایط قانونی صدور قرار تامین خواسته
اگر شرایط قانونی برای صدور قرار تامین خواسته وجود نداشته باشد، زوج می تواند به آن اعتراض کند. به عنوان مثال:
- عدم وجود سند رسمی ازدواج: اگر زوجین سند رسمی ازدواج نداشته باشند و مهریه در سند عادی قید شده باشد، زوجه نمی تواند درخواست تامین خواسته کند. مواد 1287 و 1289 قانون مدنی به ترتیب به تعریف اسناد رسمی و عادی می پردازند.
- عندالمطالبه نبودن مهریه: اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، یعنی پرداخت آن منوط به استطاعت مالی زوج باشد، تا زمانی که استطاعت مالی زوج برای دادگاه محرز نشود، امکان صدور قرار تامین خواسته وجود ندارد.
- عدم احراز بیم تلف شدن یا تضییع مهر: اگر زوجه نتواند به دادگاه ثابت کند که بیم تلف شدن یا تضییع مهر وجود دارد، دادگاه قرار تامین خواسته را صادر نخواهد کرد.
اثبات پرداخت مهریه یا ابراء ذمه زوج
اگر زوج بتواند اثبات کند که مهریه را (جزئاً یا کلاً) پرداخت کرده است، می تواند به تامین خواسته اعتراض کند. همچنین، اگر زوجه ذمه زوج را از پرداخت مهریه ابرا مهریه کرده باشد، زوج می تواند با ارائه دلیل، به تامین خواسته اعتراض نماید. مواد 264، 265 و 320 قانون مدنی به ترتیب به سقوط تعهدات، ادای دین و برات اشاره دارند. زوج برای اثبات پرداخت مهریه می تواند به مدارکی مانند رسید پرداخت، شهادت شهود، اقرارنامه زوجه و… استناد کند. اگر به دنبال راهکارهای قانونی برای اثبات ابرا مهریه هستید حتما با یک وکیل مهریه متخصص مشورت کنید.
معسر بودن زوج و درخواست تعدیل یا تقسیط مهریه
اگر زوج به دلیل عدم تمکن مالی، قادر به پرداخت یکجای مهریه نباشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. در صورت اثبات اعسار، دادگاه با توجه به شرایط مالی زوج، حکم به قسط بندی مهریه صادر می کند. ماده 1 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مواد 6، 7، 8، 9، 11 و 18 این قانون به ترتیب به تعریف معسر، شرایط پذیرش دادخواست اعسار، مستثنیات دین و نحوه تعدیل و تقسیط می پردازند. رویه قضایی نیز نشان می دهد که دادگاه ها در صورت احراز اعسار زوج، حکم به تعدیل یا تقسیط مهریه صادر می کنند. در چنین شرایطی زوج با ارائه حکم اعسار میتواند نسبت به تامین خواسته مهریه اعتراض کند.
اثبات صوری بودن معاملات زوج به قصد فرار از دین مهریه
اگر زوج برای فرار از پرداخت مهریه اموال خود را به صورت صوری به دیگران منتقل کند، زوجه می تواند با اثبات صوری بودن معاملات، ابطال آن ها را از دادگاه درخواست کند. ماده 218 قانون مدنی به معاملات به قصد فرار از دین اشاره دارد. در رویه قضایی، برای ابطال معاملات صوری، باید صوری بودن معامله و قصد زوج برای فرار از دین اثبات شود. در این مورد نیز در صورت اثبات صوری بودن معامله زوج میتواند به تامین خواسته مهریه اعتراض کند. برای اطلاعات بیشتر مقاله «بهترین راه فرار از مهریه» را مطالعه کنید.
مراحل و نحوه اعتراض به تامین خواسته مهریه
اعتراض به تامین خواسته مهریه دارای مراحل مشخصی است که در ادامه به آن ها می پردازیم:
مهلت قانونی اعتراض به تامین خواسته
بر اساس ماده 117 قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت اعتراض به تامین خواسته 10 روز از تاریخ ابلاغ قرار به زوج است. این مهلت باید به دقت محاسبه شود، زیرا عدم رعایت آن موجب رد اعتراض خواهد شد.
مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض
مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض به تامین خواسته مهریه، دادگاه خانواده صادرکننده قرار تامین خواسته است. بر اساس ماده 12 قانون حمایت خانواده، دادگاه خانواده صالح، دادگاهی است که در حوزه محل اقامت خوانده (زوجه) واقع شده است.برای اطلاعاتت بیشتر مقاله «گرفتن مهریه از طریق دادگاه» را مطالعه کنید.
تنظیم دادخواست اعتراض به تامین خواسته
برای اعتراض به تامین خواسته، زوج باید دادخواست اعتراض را تنظیم و به دادگاه ارائه دهد. در این دادخواست، باید مشخصات کامل زوج و زوجه، شماره پرونده تامین خواسته، دلایل و مستندات قانونی اعتراض و خواسته نهایی (رفع اثر از قرار تامین خواسته) به طور دقیق ذکر شود. تنظیم دقیق و اصولی دادخواست بسیار مهم است و توصیه می شود در این زمینه از یک وکیل تجدید نظر مجرب کمک گرفته شود.
مدارک و مستندات لازم برای اثبات اعتراض
زوج باید برای اثبات اعتراض خود، مدارک و مستندات کافی به دادگاه ارائه دهد. این مدارک می تواند شامل سند رسمی ازدواج، رسید پرداخت مهریه، شهادت شهود، استشهادیه محلی، حکم اعسار، مدارک مربوط به معاملات صوری و… باشد. هرچه مدارک ارائه شده قوی تر و مستندتر باشد، احتمال موفقیت در اعتراض بیشتر خواهد بود. در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر در خصوص توقیف اموال بابت مهریه می توانید از مشاوره یک وکیل متخصص استفاده کنید.
نتیجه گیری و توصیه های نهایی
در این مقاله، به بررسی جامع و دقیق موضوع اعتراض به رای مهریه و قسمت تامین خواسته مهریه پرداختیم. آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به این موضوع و نحوه اعتراض به آن، برای حفظ حقوق زوج در دعاوی خانوادگی ضروری است. توصیه می شود که زوجین در صورت مواجهه با این موضوع، حتماً از مشاوره حقوقی مهریه یک وکیل متخصص در امور خانواده بهره مند شوند. به خصوص اگر به دنبال وکیل مهریه خارج از کشور هستید، یافتن یک وکیل مجرب که به قوانین بین المللی و داخلی تسلط داشته باشد، اهمیت دو چندان پیدا می کند. وکیل متخصص می تواند با بررسی دقیق شرایط پرونده، بهترین راهکار قانونی را ارائه دهد و از تضییع حقوق زوج جلوگیری کند.
آیا امکان اعتراض به تامین خواسته مهریه عندالاستطاعه قبل از اثبات استطاعت مالی زوج وجود دارد؟
بله، در این حالت، یکی از اصلی ترین دلایل اعتراض می تواند همین عدم احراز استطاعت مالی زوج باشد. زوج می تواند با ارائه مدارک و مستندات، عدم توانایی مالی خود برای پرداخت مهریه را به دادگاه اثبات کند و بر این اساس، به قرار تامین خواسته اعتراض نماید. دادگاه پس از بررسی مدارک، در صورت احراز عدم استطاعت زوج، قرار تامین خواسته را لغو خواهد کرد.
در صورت فوت زوج، تکلیف اموال توقیف شده بابت تامین خواسته مهریه چه می شود؟
در صورت فوت زوج، وراث وی قائم مقام قانونی او محسوب می شوند. زوجه می تواند برای وصول مهریه خود از ماترک زوج، به طرفیت وراث اقامه دعوا کند. اگر قبل از فوت زوج، اموالی بابت تامین خواسته مهریه توقیف شده باشد، این اموال تا تعیین تکلیف نهایی پرونده و صدور حکم قطعی، در توقیف باقی می ماند و پس از آن، در صورت محکومیت زوج (یا وراث وی)، مهریه از محل اموال توقیف شده به زوجه پرداخت خواهد شد. برای اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله های «گرفتن مهریه بعد از فوت همسر» و «مطالبه مهریه از ارث» و «مطالبه ارثیه از ما ترک» را مطالعه کنید.
اگر زوج پس از صدور قرار تامین خواسته، اموال خود را به نام فرزند صغیر خود منتقل کند، آیا زوجه می تواند نسبت به این انتقال اعتراض کند؟
بله، زوجه می تواند با طرح دعوای ابطال معامله به جهت صوری بودن و فرار از دین، نسبت به این انتقال اعتراض کند. در این حالت، بار اثبات صوری بودن معامله و قصد زوج برای فرار از دین بر عهده زوجه است. اگر زوجه بتواند این موضوع را اثبات کند، دادگاه حکم به ابطال معامله و اعاده اموال به زوج خواهد داد و در نتیجه، اموال مذکور مجدداً قابل توقیف برای استیفای مهریه خواهند بود.
آیا می توان به دلیل کهولت سن زوج، به تامین خواسته مهریه اعتراض کرد؟
صرف کهولت سن، دلیل موجهی برای اعتراض به تامین خواسته مهریه نیست. اما اگر کهولت سن همراه با بیماری و ناتوانی مالی باشد، زوج می تواند با ارائه مدارک پزشکی و مالی، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد و همزمان به تامین خواسته نیز از این جهت اعتراض کند. در صورت احراز اعسار، دادگاه ضمن صدور حکم تقسیط مهریه، می تواند نسبت به تعدیل قرار تامین خواسته یا رفع توقیف از اموال اقدام نماید.
در صورتی که زوج در خارج از کشور اقامت داشته باشد و اموالی در ایران نداشته باشد، تکلیف تامین خواسته مهریه چه خواهد شد؟
در این شرایط، صدور قرار تامین خواسته عملاً امکان پذیر نیست، زیرا مالی برای توقیف در ایران وجود ندارد. زوجه می تواند پس از اخذ حکم قطعی محکومیت زوج به پرداخت مهریه، از طریق مراجع قانونی و بین المللی، نسبت به شناسایی و توقیف اموال زوج در خارج از کشور اقدام کند. البته این امر مستلزم طی مراحل قانونی پیچیده و زمان بر خواهد بود.
اگر زوج مدعی شود که اموال توقیف شده متعلق به شخص ثالث است، چه اقداماتی باید انجام دهد؟
در این صورت، شخص ثالث (مالک واقعی اموال) می تواند با ارائه مدارک مالکیت خود، دادخواست اعتراض ثالث اجرایی را به دادگاه صادرکننده قرار تامین خواسته تقدیم کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و احراز مالکیت ثالث، دستور رفع توقیف از اموال را صادر خواهد کرد.
آیا امکان اعتراض ثالث اجرایی نسبت به اموال توقیف شده بابت تامین خواسته مهریه وجود دارد؟
بله، همانطور که در پاسخ سوال قبل توضیح داده شد، هر شخص ثالثی که مدعی مالکیت اموال توقیف شده باشد، می تواند با ارائه مدارک و مستندات، دادخواست اعتراض ثالث اجرایی را به دادگاه صادرکننده قرار تامین خواسته تقدیم کند.
در صورت اثبات جعلی بودن سند ازدواج، آیا قرار تامین خواسته مهریه لغو می شود؟
بله، در صورت اثبات جعلی بودن سند ازدواج، عقد نکاح از ابتدا باطل بوده و به تبع آن، تعهدی به پرداخت مهریه نیز برای زوج ایجاد نشده است. بنابراین، با اثبات جعلیت سند ازدواج، قرار تامین خواسته مهریه نیز لغو خواهد شد.
اگر زوج پس از صدور قرار تامین خواسته، به خارج از کشور متواری شود، چه اقداماتی می توان انجام داد؟
در این صورت، زوجه می تواند با اخذ حکم قطعی محکومیت زوج به پرداخت مهریه، از طریق پلیس بین الملل و مراجع قضایی بین المللی، نسبت به استرداد زوج و اجرای حکم اقدام کند. همچنین، اگر زوج اموالی در ایران داشته باشد، زوجه می تواند از محل آن اموال، مهریه خود را استیفا کند.
آیا می توان به جای اموال توقیف شده، وثیقه ملکی یا ضمانت نامه بانکی به دادگاه ارائه داد؟
بله، زوج می تواند با توافق زوجه و تأیید دادگاه، به جای اموال توقیف شده، وثیقه ملکی معادل ارزش مهریه یا ضمانت نامه بانکی معتبر به دادگاه ارائه دهد. در این صورت، دادگاه از اموال توقیف شده رفع توقیف خواهد کرد.
