بطلان معامله چیست؟
بطلان معامله در واقع حالتی است که آثار عقد را سلب می کند. یا بهتر است بگوییم به این معناست که شرایطی وجود دارد که بر اساس آن عقد از ابتدا نبوده است، خواه این وجود نداشتن در اثر توافق طرفین باشد یا در نتیجه عوامل دیگر. زیرا ممکن است قراردادها پس از تنظیم، به دلایلی مانند عدم صلاحیت هر یک از طرفین، عدم تمایل طرفین به نوشتن و … اساسا باطل تلقی شوند.
گروه حقوقی رضا عبدالمحمد، وکیل متخصص در امور ملکی همراه شما در دعاوی مربوط به بطلان معامله است.
در این صفحه به بررسی عوامل بطلان معامله می پردازیم.
مطابق قانون مدنی ماده 190:«شرایط زیر برای صحت هر معامله ضروری است: قصد و رضایت طرفین مشروعیت معامله صلاحیت دو طرف موضوع خاص مورد معامله طبق ماده بالا، معامله ای که دارای شرایط فوق باشد صحیح است. لذا هر معامله ای که دارای یک یا چند مورد از شرایط فوق نباشد باطل تلقی می شود. آنچنان که آگاهید عنوان بطلان معامله یکی از عناوین بسیار حائز اهمیت در زمینه ی حقوق است که در عموم مردم ابطال معامله هم ردیف با فسخ قرارداد گرفته است و تصور می شود ولیکن این تصویر اشتباه می باشد. زیرا که ابطال یک معامله از مواردی در انحلال قرارداد است ولی شروط و وضعیت آن با فسخ قرارداد و همچنین اقاله قرارداد متفاوت است.
بطلان معامله و ابطال سند در صورتی معتبر است که سند بر اساس معاملات غیر قانونی و نادرست تنظیم شده باشد.
در این صورت شخص ابطال سند رسمی تنظیمی همراه با اعاده مالکیت رسمی به شکل قبل از سند ابطال شده را از دادگاه صالح درخواست می کند. بدیهی است اکثر دعاوی مربوط به ابطال معامله و اسناد رسمی مربوط به املاک است و وکلای متخصص در امور املاک و ثبتی باید مهارت لازم را برای ثبت و پیگیری این نوع دعوی دارا باشند.
۱-ابطال اجراییه ثبتی
۲- دعاوی مشارکت در ساخت
موارد ابطال معامله و قرارداد
در شروع این مورد برای بررسی بطلان معامله یا عقد باید گفت که اکثر افراد یک جامعه در ارتباطات خود نیاز به انعقاد قرارداد و معامله ای دارند که در نگارش آن باید قوانینی را رعایت کنند که البته در صورت عدم رعایت می توان آن را باطل کرد. همچنین تمام اشتباهات در معاملات منجر به بطلان عقد نمی شود.
اشتباهاتی که سبب بطلان معامله می شوند کدامند؟
برخی از اشتباهات در قراردادها که باعث ابطال معامله و بطلان معامله می شود:
- نوع قرارداد نادرست:
خط در نوع یا ماهیت قرارداد به این معناست که دو نفر می خواهند معامله کنند، اما یکی از طرفین قصد اجاره ملک مورد نظر و طرف دیگر قصد فروش ملک را دارد در صورتی که عقد در این صورت منعقد شود این انعقاد اشتباه موجب بطلان عقد می شود و یا به عبارت دیگر این عقد (معامله) باطل است. - اشتباه در عقد:
موضوع عقد یا معامله چیزی است که طرفین می خواهند مبادله کنند. در مورد اشتباه قرارداد می توان تصور کرد که شخصی قصد فروش میز یا خودروی پراید خود را دارد اما طرف مقابل قصد خرید صندلی یا تریلی در این صورت در صورت انعقاد قرارداد آن عقد باطل است.
اشتباه در شخص طرف معامله:
وقتی شخصیت شخصی دلیل انعقاد قرارداد یا عقد است و اشتباه در طرف عقد موجب بطلان معامله می شود، برای روشن شدن این موضوع به موردی توجه کنید که شخصی ماشین یا مالی را به دوستش هبه می دهد. اگر آن شخص دوست وی نبوده و اشتباه کرده باشد، معامله باطل است. زیرا شخص به خاطر شخصیت آن شخص، ماشین یا اون مال را به او داده است.
اشتباه در موضوع معامله:
موضوع معامله چیزی است که طرف معامله به دلیل وجود آن حاضر به خرید آن باشد. به عنوان مثال اگر فردی گردنبند را به دلیل طلا بودن آن خریده است اما مشخص شود آن گردنبند طلا نبوده و مسی بوده است، عقد به دلیل استفاده از طلا باطل است. علت آن مسی بودن و عدم وجود طلا است چرا که شخص قصد خرید طلا را داشته است.
چه عواملی سبب بطلان معامله نمی شوند؟
مواردی هستند که اگر در معامله بین طرفین قرارداد رعایت نشود هم بطلان معامله رخ نمی دهد که در ادامه برای شما بیان کردیم:
- رخ دادن اشتباه در اوصاف مهم معامله: اشتباه در رابطه با اوصاف مهم کالای مورد نظر در واقع اشتباهاتی هستند که رخ دادن آن تاثیر آنچنانی در معامله ایجاد نمی کند و سبب بطلان معامله نمی شود. به معنی ساده تر اگر کالای مورد نظر شما یکی از خصوصیاتی که برای شما اهمیت ندارد را نداشته باشد باعث بطلان نمی شود و بلعکس اگه یک مشخصه مهم را نداشته باشد در نتیجه معامله باطل خواهد شد.
- اشتباه در ارزش های معامله: رخ دادن اشتباه در یکی از ارزش های مورد بحث معامله موجب فسخ قرارداد نمی شود ولی یک حق فسخ قرارداد به مشتری می دهد. مثلا اگر هزینه معامله 10 میلیون باشد و با قیمت4 5 میلیون معامله شود باعث بطلان معامله نمی شود. اما مشتری این حق را دارد که قرارداد را فسخ کند.
- سوء نیت فروشنده در معامله: اگر فروشنده ای قصد دیگری از فروش یک محصول داشته باشد و محصول تقلبی معامله کند و خریدار نیز متوجه این موضوع نباشد، معامله را بپذیرد چون خریدار خود راضی به معامله بوده در نتیجه این معامله باطل نمی باشد.
- اشتباه در هدف معامله: اگر شخصی از انجام یک معامله قصدی داشته باشد و پس از معامله نتواند به آن هدف برسد موجب بطلان معامله نمی شود.
- اشتباه در فرد معامله کننده: در خیلی از معاملات پیش می آید که فردی که برای منعقد کردن قرارداد می آید فرد دیگری است و این موجب بطلان معامله نمی شود.
تفاوت بین فسخ و بطلان معامله
طبق اصول کلی می توان به این شکل بیان کرد که فسخ در اصل در اثر عدم رعایت یکی از تعهدات مندرج در قرارداد شکل می گیرد و یا ناشی از نادیده گرفته شدن حقوق یکی از طرفین است. اما بطلان، در اصل عدم رعایت یکی از اصول اساسی و بنیادین بوده که باعث می شود اصلا از شروع عقدی شکل نگیرد.
تفاوت میان بطلان معامله با ابطال معامله
بعضی اوقات عقد از ابتدا باطل است مانند مواردی که بالاتر ذکر کردیم ،که از سویی به آن باطل مطلق خواهند گفت. اما بعضی اوقات عقد میان طرفینی که معامله را صورت داده اند صحیح بوده ولی شخص دیگری قادر است معامله آن ها را باطل کند که به آن معامله، معامله قابل ابطال خواهند گفت. مصداق بطلان معامله در قانون مدنی زیاد بوده اما در ابطال معامله می بایست به مباحثی در قانون تجارت رجوع کنید.
اثر جدایی ابطال معامله با بطلان معامله
در بطلان معامله و معامله باطل عقد از ابتدا هیچ اثری نخواهد داشت اما در ابطال معامله تا هنگامی که دادگاه حکم به باطل کردن نکرده است عقد صحیح بوده و با حکم دادگاه از روز ابتدا باطل و بی اثر خواهد شد. همانطور که ذکر کردیم عبارت دقیق تر دادخواست اعلام بطلان می باشد، اما به شکل مسامحه در دادخواست های دادگاه عبارت (ابطال معامله) مورد استفاده قرار می گیرد. در نتیجه آن چنانچه معامله باطل باشد به هر دلیل مانند موارد بالا، قادر به درخواست اعلام بطلان از دادگاه خواهید بود تا پول پرداخت شده باز پس گرفته شود.
تقدیم دادخواست بطلان دارای جنبه های فنی حقوقی می باشد که بهتر است با وکلا و مشاوران مرتبط در زمینه مشورت کنید تا دادخواست رد نشود و هزینه بیشتری برایتان ایجاد نگردد.
مدارک مورد نیاز جهت طرح دعوی اعلام بطلان معامله
در حقوق اصلی وجود دارد به نام اصل صحت معاملات، اصل مذکور به این معنی است که هر معامله ای که صورت می گیرد اصل بر صحت و درستی آن می باشد جز اینکه عدم صحت آن معلوم شود. به همین دلیل برای اینکه با طرح دعوی اعلام بطلان معامله قادر باشید معامله را باطل کنید لازم است که اسناد و مدارک اعلام بطلان معامله را در اختیار داشته باشید.
این اسناد و مدارک به شرح ذیل می باشند:
- کپی برابر اصل قرارداد
- کپی برابر اصل مالکیت
- کپی برابر اصل کارت ملی
- کپی برابر اصل شناسنامه
- معاینه محلی
- شهادت شهود
- ارجاع به کارشناسی
گویا با این اوضاع که کلاهبرداری زیاد شده باید از وکیل ملکی خوب بهره برد چه باعث بطلان معامله نشود!
با سلام بله حرف شما درست است بطلان معامله یکی از مسائل مهم وکیل ملکی است
درخواست ابطال با درخواست بطلان چه فرقی دارد؟
کاربر گرامی
ابطال موضوعی است که صرفا از طریق یکی از طرفین معامله یا هر دو طرف قابل اعمال می باشد. بطلان منوط به حکم قانون و دادگاه است . در صورت اعلام آن توسط دادگاه آثار آن قطعی شده و لازم الاجرا است. در برخی شرایط بطلان معامله موجب باطل شدن و از بین رفتن معامله نمی شودو صرفا ممکن است آنرا به صورت غیر نافذ در بیاورد.