مقدمه ای بر مهریه و حق مطالبه آن
در این قسمت از مقاله راهنمای اظهارنامه مطالبه مهریه پیش زمینه هایی مثل تعریف مهریه، شرایط مطالبه مهریه ، عواقب عدم پرداخت مهریه را همراه با قوانین مدنی آنها مورد بررسی قرار داده ایم.
تعریف مهریه و مبانی قانونی آن
مهریه، مالی است که به موجب عقد نکاح، زوج مکلف به پرداخت آن به زوجه می شود. در فقه اسلامی و قانون مدنی ایران، مهریه به عنوان یک حق مالی برای زن شناخته شده و به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک آن می شود (ماده 1082 قانون مدنی). مهریه می تواند عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد. مهریه عندالمطالبه، مهریه ای است که زن هر زمان که بخواهد می تواند آن را از شوهر مطالبه کند. در مقابل، مهریه عندالاستطاعه، مهریه ای است که زن تنها در صورت اثبات استطاعت مالی مرد، می تواند آن را مطالبه کند. درک تفاوت این دو نوع مهریه برای زنانی که قصد مطالبه مهریه خود را دارند، ضروری است.
شرایط مطالبه مهریه
بر اساس ماده 1082 قانون مدنی، به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. بنابراین، وجود یا عدم وجود رابطه زناشویی تاثیری در حق مطالبه مهریه ندارد. حتی در دوران عقد نیز، زن می تواند مهریه خود را از طریق ارسال اظهارنامه مطالبه مهریه و پس از آن، طرح دعوی در دادگاه مطالبه کند.
آثار حقوقی عدم پرداخت مهریه
عدم پرداخت مهریه از سوی زوج، ضمانت اجراهای قانونی متعددی را به دنبال دارد. یکی از مهم ترین این ضمانت اجراها، حق حبس زوجه است. مطابق ماده 1085 قانون مدنی، زن می تواند تا زمانی که مهریه خود را دریافت نکرده است، از تمکین عام و خاص خودداری کند. البته بر اساس رای وحدت رویه شماره ۷۰۸ مورخ ۲۲/۵/۱۳۸۷ هیات عمومی دیوان عالی کشور، حق حبس صرفا ناظر بر مهریه عندالمطالبه است. علاوه بر این، عدم پرداخت مهریه می تواند به عنوان یکی از مصادیق عسر و حرج زوجه (ماده 1130 قانون مدنی) تلقی شده و به وی حق درخواست طلاق را بدهد. همچنین، زن می تواند با مراجعه به دادگاه یا اجرای ثبت اسناد رسمی، اموال همسر خود را توقیف کرده و از محل فروش آنها، مهریه خود را وصول کند.
اظهارنامه چیست و چه کاربردی در مطالبه مهریه دارد؟
تعریف اظهارنامه و ارکان آن
اظهارنامه یک ابزار قانونی برای ابلاغ رسمی مطالبات و درخواست ها به طرف مقابل است. ارکان اصلی اظهارنامه شامل مشخصات اظهارکننده (زوجه)، مخاطب (زوج)، موضوع اظهارنامه (مطالبه مهریه) و شرح وقایع به همراه مستندات است. مواد 156 تا 162 قانون آیین دادرسی مدنی، مقررات مربوط به اظهارنامه را بیان کرده اند.
اهمیت ارسال اظهارنامه در مطالبه مهریه
ارسال اظهارنامه مطالبه مهریه، گامی مهم در فرایند مطالبه مهریه است. این اقدام به عنوان یک اطلاع رسانی رسمی به زوج، طلب زوجه را اثبات کرده و می تواند در تسریع روند رسیدگی در دادگاه موثر باشد. همچنین، ارسال اظهارنامه می تواند به عنوان اتمام حجت با زوج تلقی شده و زمینه را برای صلح و سازش فراهم کند. وکیل مهریه با دانش، آگاهی و تجربه هایی که دارد در این مسیر دشوار می تواند همراه شما باشد.
نحوه تنظیم و ارسال اظهارنامه
برای تنظیم اظهارنامه، می توان از نمونه های موجود در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا نمونه های موجود در اینترنت استفاده کرد. متن اظهارنامه باید به طور واضح و دقیق، مطالبه مهریه را بیان کرده و به مستندات مربوطه، مانند سند ازدواج، اشاره کند. پس از تنظیم اظهارنامه، باید آن را به همراه مدارک لازم، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای زوج ارسال کرد. هزینه های ابلاغ اظهارنامه نیز در این دفاتر پرداخت می شود. برای اطلاع از این دفاتر، می توانید به لیست دادگاه های مهریه تهران که در سایت های معتبر حقوقی موجود است، مراجعه کنید.
مراحل قانونی مطالبه مهریه پس از ارسال اظهارنامه
مراجعه به اجرای ثبت اسناد رسمی
در صورتی که مهریه در سند رسمی ازدواج ذکر شده باشد، زوجه می تواند با مراجعه به اجرای ثبت اسناد رسمی، درخواست صدور اجرائیه و توقیف اموال زوج را بنماید. این روش، سریع تر از طرح دعوی در دادگاه است. برای استفاده از این روش، باید به دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن ثبت شده است، مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه کرد. پس از صدور اجرائیه، می توان اموال زوج را توقیف و از محل فروش آنها، مهریه را وصول کرد. همچنین برای اطلاع از این موضوع که زوج چه اموالی دارد می توانید به معرفی سامانه هایی که برای مطالبه مهریه باید آدرس آن ها را بدانید، که در سایت های معتبر حقوقی موجود است، مراجعه نمایید.
طرح دعوای مطالبه مهریه در دادگاه خانواده
در صورتی که مهریه از طریق اجرای ثبت قابل وصول نباشد، یا زوجه تمایل به طرح دعوی در دادگاه داشته باشد، باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را ثبت کند. مدارک لازم برای طرح دعوی شامل سند ازدواج، کپی کارت ملی و شناسنامه زوجه و رسید پرداخت هزینه دادرسی است. پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین می شود. در جلسه رسیدگی، زوجه باید دلایل و مدارک خود را برای اثبات طلب مهریه ارائه کند. پس از بررسی مدارک و استماع اظهارات طرفین، دادگاه حکم مقتضی را صادر می کند.
معرفی اموال زوج جهت توقیف
پس از صدور حکم قطعی مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه، زوجه باید اموال وی را برای توقیف به اجرای احکام معرفی کند. البته برخی اموال، مانند منزل مسکونی در شان زوج، جزو مستثنیات دین (ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی) بوده و قابل توقیف نیستند. شناسایی اموال زوج، یکی از چالش های اصلی در فرآیند اجرای مهریه است. امروزه با راه اندازی سامانه های مختلف از جمله سامانه استعلام الکترونیکی اموال، فرآیند شناسایی اموال تسهیل شده است.
اعسار زوج از پرداخت مهریه
زوج می تواند با ارائه دادخواست اعسار به دادگاه، ادعا کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد. در صورت اثبات اعسار، دادگاه می تواند مهریه را تقسیط کند. برای اثبات اعسار، زوج باید مدارکی دال بر عدم تمکن مالی خود، مانند لیست اموال و درآمد، شهادت شهود و … را به دادگاه ارائه کند. مواد 6 تا 19 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، مقررات مربوط به اعسار را بیان کرده اند. در صورت پذیرش اعسار توسط دادگاه زوج موظف است پیش پرداختی را که توسط دادگاه تعیین می شود را پرداخت و مابقی را در اقساط مشخص شده پرداخت کند.
همچنین در صورت فوت زوج نحوه مطالبه مهریه از وراث صغیر هم قابل انجام می باشد.
نکات مهم و رویه قضایی در خصوص اظهارنامه مطالبه مهریه
اثرات عدم پاسخ به اظهارنامه
عدم پاسخ زوج به اظهارنامه مطالبه مهریه، به منزله اقرار به دین نیست. اما می تواند به عنوان قرینه ای در کنار سایر مدارک، در اثبات طلب زوجه موثر باشد. رویه قضایی در این خصوص، رویکرد ثابتی ندارد و قاضی با توجه به اوضاع و احوال پرونده، در این خصوص تصمیم گیری می کند.
نقش شهادت شهود در اثبات عدم تمکین زوجه و تاثیر آن بر مهریه
عدم تمکین زوجه، ارتباطی به حق مطالبه مهریه ندارد. حتی اگر زوجه ناشزه باشد، باز هم می تواند مهریه خود را مطالبه کند. بنابراین، شهادت شهود در خصوص عدم تمکین زوجه، تاثیری در حق مطالبه مهریه نخواهد داشت. مطابق ماده 1108 قانون مدنی، نشوز (عدم تمکین) فقط می تواند موجب قطع نفقه شود.
امکان مطالبه مهریه در دوران عقد و عدم تمکین
همانطور که پیش تر اشاره شد، به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می شود (ماده 1082 قانون مدنی) و می تواند آن را مطالبه کند. بنابراین، حتی در دوران عقد و در صورت عدم تمکین زوجه، باز هم امکان مطالبه مهریه از طریق ارسال اظهارنامه مطالبه مهریه و طرح دعوی در دادگاه وجود دارد.
سوالات متداول درباره اظهارنامه مطالبه مهریه
آیا برای مطالبه مهریه حتما باید وکیل گرفت؟
خیر، الزامی به گرفتن وکیل نیست. اما با توجه به پیچیدگی های قانونی و رویه های قضایی، توصیه می شود از وکیل مهریه متخصص در امور خانواده کمک بگیرید.
هزینه دادرسی مطالبه مهریه چقدر است؟
هزینه دادرسی بر اساس میزان مهریه محاسبه می شود و در حال حاضر 3.5 درصد از ارزش مهریه است.
اگر زوج فوت کند، تکلیف مهریه چه می شود؟
مهریه جزو دیون ممتازه است و قبل از تقسیم ارث، باید از ماترک متوفی پرداخت شود.
آیا می توان مهریه را به نرخ روز محاسبه کرد؟
بله، در صورت مطالبه مهریه وجه رایج، می توان آن را به نرخ روز محاسبه کرد.
آیا زندان برای مهریه برداشته شده است؟
خیر، اما مطابق قانون جدید نحوه اجرای محکومیت های مالی، حبس صرفا برای مهریه تا سقف 110 سکه بهار آزادی اعمال می شود و برای مازاد بر آن، ملاک ملاءت (توانایی مالی) زوج است.
آیا می توان ملک توقیف شده بابت مهریه را خرید و فروش کرد؟
خیر، پس از توقیف ملک، هرگونه معامله نسبت به آن باطل و بلااثر است.
آیا می توان مهریه را در دوران نامزدی مطالبه کرد؟
بله، دوران نامزدی مانع مطالبه مهریه نیست.
آدرس سایت نوبت دهی اجرای مهریه چیست؟
در حال حاضر سامانه یکپارچه ای برای نوبت دهی اجرای مهریه وجود ندارد و نوبت دهی به صورت حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و اجرای ثبت انجام می شود.اما برای اطلاع از سایت نوبت دهی اجرای مهریه به صورت خاص می توانید به سایت های معتبر حقوقی مراجعه نمایید.
در چه صورت مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟
در صورتی که قبل از نزدیکی، نکاح به دلیلی غیر از فوت فسخ شود، زن مستحق نصف مهریه خواهد بود. همچنین در نکاح موقت، در صورت بخشیدن مدت از طرف مرد، در صورتی که نزدیکی صورت گرفته باشد، زن مستحق تمام مهریه و در غیر این صورت مستحق نصف مهریه است. در سایر موارد، مهریه به طور کامل به زن تعلق می گیرد.
آیا مهریه به زن ناشزه تعلق می گیرد؟
بله، مهریه به زن ناشزه تعلق می گیرد. نشوز مانع استحقاق مهریه نیست.
