در راستای رسیدگی به تشخیص زمین های دایر و بایر از زمین موات کمسیونی تحت عنوان کمیسیون ماده 12 تشکیل میشود . کمسیون ماده 12 در وزارت راه و شهرسازی فعالیت دارد و متشکل از 3 نفر از نماینده های این دستگاه در تمامی استان ها است . منظور از ماده 12 همان ماده 12 قانون زمین شهری که مصوب شده در تاریخ 22 شهریور ماه سال 1366 و همچنین دستورالعمل وزارت راه وشهرسازی مصوب 1367 میباشد . طبق این ماده یعنی ماده 12 قانون زمین شهری وزارت راه و شهرسازی موظف به رسیدگی به تشخیص احیاء زمین و عمران ان و همچنین مشخص کردن زمین دایر و بایر از موات است .

ماده 12 قانون زمین شهری چیست ؟

طبق این ماده تعیین زمین های بایر و دایر از موات و همچنین تشخیص احیاء و عمران و تاسیسات مناسب از وظایف وزارت راه و شهرسازی میباشد و همچنین این تشخیص قابل اعتراض در دادگاه است . بر اساس ماده 12 قانون زمین شهری “روش تشخیص نوع زمین های موضوع این ماده طبق دستورالعملی که وزارت راه و شهرسازی تهیه و به اجرا میگذارد است ” . این دستورالعمل با عنوان دستورالعمل اجرائی ماده های 1 و 14 ایین نامه قانون زمین شهری با شماره 3700/1 و در تاریخ 2 مرداد 1367 به وزارت راه و شهرسازی ابلاغ شد و در این دستورالعمل تعیین نوع زمین و تشخیص عمران ان به کمسیونی با عنوان کمسیون ماده 12 قانون زمین شهری محول شد . نظریه کمیسیون ماده 12 که برای زمین و یا ملکی صادر میشود معتبر است و برای هر مرحله نیاز به دریافت مجدد ان نیست . در ارا صادر شده نباید هیچگونه خدشه اعم از خط خوردگی و … باشد .
مشخصات باید دقیق ذکر شده باشد (مالک ، شماره پلاک ملک ، مساحت و …) رای میبایست مستند و با اتکاء به شواهد موجود و مدارک صادر شود . مقدمه و نتیجه گیری در رای باید یکسان باشد و مغایرتی نداشته باشند . در تعیین نوع دایر زمین باید باغ و مزروعی (ابی یا دیم شامل تعدادی درخت ) ساختمان و کارگاه ضرورت دارد . پرونده پس از صادر شدن نظریه مستقیم به دبیرخانه کمیسیون ماده 12 ارجاع داده میشود . رای پس از بررسی دبیرخانه کمسیون صادر و ابلاغ میشود . چنانچه موردی نیاز به طرح بخش معلومی از یک پلاک که دارای وضعیت ثبتی مشاع در کمسیون باشد 2 نکته لازم است :
• قسمت ذکر شده مفروزالرعیه باشد و با کروکی امضاء شده ان مشخص و مساحت دقیق ذکز شود .
• در زمان صدور رای 2 نکته در متن ذکر شود :
1. اینکه نظریه کمیسیون در قسمتی که صادر میشود قابلیت تسری بخشیدن به دیگر قسمت ها را ندارد .
2. نظریه صرفا برای تعیین نوع زمین است و دلالتی بر تثبیت مالکیت متقاضی روی ملک مذکور ندارد .
اما گاهی این امکان وجود دارد که فردی دلایلی مبنی بر اینکه زمین بایر نبوده و سابقه عمرانی داشته و یا اینکه او مالک زمین است را ارائه کند ویا حتی اینکه شخصی در خارج از کشور بوده و پس از بازگشت با راس کمیسیون ماده 12 مبنی بر ابطال سند رسمی روبرو شود ، در این صورت او میتواند با تقدیم کردن دادخواستی به دادگاه خواهان ابطال این رای شود .

چه افرادی میتوانند به رای کمیسیون ماده 12 قانون زمین شهری اعتراض کنند ؟

• دسته اول شامل افرادی است که سند عادی دارند . این افراد باید پیش از اعتراض به رای صادر شده در رابطه با ابطال رای کمسیون دادخ.استی به وزارت مسکن و شهرسازی برای تایید صحت تاریخ تنظیم سند عادی و صحت معامله انجام شده به دادگاه عمومی ارائه کنند و حکم دریافت کنند .
• دسته دوم افرادی که دارای سند رسمی هستند میباشند . از انجایی که با داشتن سند رسمی دیگر احتیاجی به رسمی کردن مالکیت نیست انها میتوانند به طور مستقیم به رای کمسیون ماده 12 در دادگاه عمومی محل ملک اعتراض کنند .

• 1- تصویر رأی کمیسیون ماده 12 قانون زمین شهری (اختیاری)
• 2- تصویر مدارک مبنی بر ابطال رأی کمیسیون ماده 12 قانون زمین شهری
• 3- به همراه داشتن كارت ملي جهت احراز هويت و كارت عابر بانك جهت پرداخت هزينه ي دادرسي الزامي است.
• 4- استماع شهادت شهود و مطلعين ، شماره پرونده استنادي ، تحقیقات محلی ، معاینه محلی ، ساير دلايل و مستندات