صلح مهریه یک قرارداد دوطرفه و کاملا قانونی است. در این قرارداد زن و شوهر با رضایت کامل شرایط جدیدی را برای مهریه تعیین می کنند. این توافق می تواند شامل کاهش افزایش تغییر نوع یا حتی جایگزینی مهریه با مال یا تعهد دیگری باشد. در واقع صلح مهریه یک جور معامله یا سازش جدید بر سر مهریه است که به دعواها و اختلافات احتمالی پایان می دهد.
این توافق به شما اجازه می دهد که به جای درگیر شدن در روندهای دادگاهی با یکدیگر کنار بیایید و بر سر مهریه به یک نتیجه دلخواه برسید. این راهکار هم برای مرد و هم برای زن مفید است چون کنترل اوضاع را به دست خودشان می دهد و از یک فرآیند طولانی و فرسایشی جلوگیری می کند.
صلح مهریه به چه معناست و چه زمانی به کار می آید؟
صلح مهریه به زبان ساده یعنی «سازش کردن» بر سر مهریه و این کار با «بخشش مهریه» مهریه کاملا فرق دارد. وقتی مهریه را صلح می کنید معمولا یک چیز جدید در ازای آن دریافت می کنید. این چیز جدید می تواند پول نقد یک ماشین یک خانه یا هر تعهد دیگری باشد. در حقیقت شما مهریه اصلی خود را با یک چیز دیگر معامله می کنید.
تصور کنید مهریه شما ۱۰۰ سکه طلا است. شاید گرفتن این ۱۰۰ سکه سال ها طول بکشد و نیاز به شکایت و دادگاه داشته باشید. اما شما می توانید با همسرتان صلح کنید و در ازای آن ۱۰۰ سکه فورا یک آپارتمان یا یک مبلغ پول مشخص را دریافت کنید. این توافق جدید و رسمی همان صلح مهریه است که یک قرارداد محکم و قانونی به حساب می آید.
تفاوت صلح مهریه با بخشیدن (بذل) مهریه چیست؟
مهم ترین تفاوت در این است که در «بخشیدن» یا «بذل» مهریه به عنوان زوجه زن هیچ چیزی در ازای مهریه دریافت نمی کنید. او به صورت یک طرفه از حق خود می گذرد و در واقع آن را هدیه می دهد. اما در «صلح مهریه» یک معامله دوطرفه اتفاق می افتد. یعنی زن در ازای گذشتن از مهریه اصلی خود یک چیز باارزش دیگر دریافت می کند.
برای مثال بخشیدن مهریه مثل این است که شما یک چک طلب از کسی دارید و آن را پاره می کنید و دور می اندازید. دیگر هیچ حقی ندارید. اما صلح مهریه مثل این است که شما همان چک را به آن شخص می دهید و در مقابل از او ماشینش را تحویل می گیرید. پس شما در صلح مهریه حق خود را از بین نمی برید بلکه آن را به شکل دیگری تبدیل می کنید که برایتان کاربردی تر است.
عوض صلح؛ چه چیزی جایگزین مهریه می شود؟
«عوض صلح» همان چیزی است که زن در قرارداد صلح مهریه به جای مهریه اصلی خود دریافت می کند. این «عوض» یا جایگزین می تواند هر چیز باارزشی باشد که دو طرف بر سر آن توافق کنند. مثلا می تواند مبلغ مشخصی پول نقد باشد یا انتقال مالکیت یک خانه یک ماشین یا یک قطعه زمین.
این جایگزین حتما نباید یک کالا یا ملک باشد. گاهی «عوض صلح» می تواند یک تعهد باشد. مثلا شوهر متعهد می شود که حضانت فرزندان را به طور کامل به زن واگذار کند یا از شکایتی که علیه زن کرده است صرف نظر کند. نکته کلیدی این است که این «عوض» باید کاملا شفاف و دقیق در قرارداد صلح یا همان صلح نامه ذکر شود.
صلح مهریه چگونه و کجا انجام می شود؟
صلح مهریه باید حتما به صورت رسمی و قانونی ثبت شود تا معتبر باشد. بهترین و مطمئن ترین مکان برای این کار دفتر اسناد رسمی یا همان محضر است. یک توافق شفاهی یا یک دست نوشته عادی بین زن و شوهر اعتبار قانونی محکمی ندارد و بعدا می تواند باعث دردسر شود. ثبت رسمی این توافق در دفترخانه به آن قدرت قانونی می دهد.
وقتی به دفتر اسناد رسمی مراجعه می کنید سردفتر یک سند رسمی به نام «صلح نامه» تنظیم می کند. در این سند تمام جزئیات توافق شما از جمله مهریه اصلی و چیزی که جایگزین آن شده (عوض صلح) به دقت نوشته می شود. سپس هر دو شما یعنی زن و شوهر سند را امضا می کنید و این توافق برای همیشه ثبت و نهایی می شود.
مراحل قانونی صلح مهریه در دفتر اسناد رسمی
انجام صلح مهریه در دفترخانه کار پیچیده ای نیست و مراحل مشخصی دارد. اول از همه شما و همسرتان باید در خانه یا با کمک یک مشاور حقوقی یا وکیل مجرب مهریه بر سر تمام جزئیات به توافق کامل برسید. بعد از آن باید مدارک لازم را جمع آوری کرده و با هم به یک دفتر اسناد رسمی بروید.
در دفترخانه شما درخواست خود را به سردفتر می گویید. او بر اساس توافق شما متن صلح نامه را آماده می کند. سپس متن قرارداد را با صدای بلند برای هر دوی شما می خواند تا مطمئن شود همه چیز همانطور است که می خواستید. در نهایت اگر همه چیز مورد تأیید بود هر دو نفر زیر سند را امضا می کنید و یک نسخه از آن را تحویل می گیرید.
چه مدارکی برای صلح کردن مهریه لازم است؟
برای ثبت رسمی صلح مهریه در دفتر اسناد رسمی باید مدارک هویتی و سند ازدواج خود را همراه داشته باشید. بهتر است قبل از رفتن به محضر این مدارک را آماده کنید تا کارتان سریع تر انجام شود. مدارک اصلی عبارتند از:
- اصل شناسنامه زن و شوهر
- اصل کارت ملی زن و شوهر
- اصل سند ازدواج یا همان عقدنامه
همیشه بهتر است قبل از مراجعه حضوری با دفترخانه ای که انتخاب کرده اید تماس بگیرید. گاهی ممکن است بسته به شرایط شما یا قوانین داخلی آن دفتر به مدارک دیگری هم نیاز باشد. این تماس تلفنی ساده می تواند از رفت وآمد اضافی جلوگیری کند.
چه شرایطی برای صحیح بودن صلح مهریه لازم است؟
برای اینکه صلح مهریه از نظر قانونی کاملا صحیح و معتبر باشد سه شرط اصلی و مهم باید وجود داشته باشد. اولین شرط رضایت کامل دو طرف است. یعنی هیچ کس نباید زن یا شوهر را برای این کار مجبور کرده باشد. شرط دوم اهلیت قانونی است. یعنی هر دو نفر باید عاقل و بالغ باشند و توانایی تصمیم گیری داشته باشند.
شرط سوم و آخر مشخص بودن موضوع صلح است. یعنی باید دقیقا معلوم باشد که زن از چه مقدار از مهریه اش می گذرد و در مقابل دقیقا چه چیزی دریافت می کند. مثلا نمی توان در قرارداد نوشت «بخشی از مهریه در مقابل یک ماشین». باید دقیقا مشخص شود کدام بخش از مهریه و کدام ماشین با چه مشخصاتی. اگر این سه شرط وجود نداشته باشد ممکن است قرارداد بعدا باطل شود.
آیا رضایت پدر برای صلح مهریه لازم است؟
خیر به هیچ وجه. اگر یک زن به سن قانونی یعنی ۱۸ سال تمام رسیده باشد و از نظر عقلی سالم باشد برای تصمیم گیری در مورد اموال و حقوق مالی خود کاملا مستقل است. مهریه هم یکی از مهم ترین حقوق مالی زن است. بنابراین او به تنهایی می تواند برای صلح یا بخشیدن آن تصمیم بگیرد و نیازی به اجازه پدر برادر یا هیچ شخص دیگری ندارد.
قانون زن بالغ را یک فرد مستقل می شناسد که خودش مسئول تصمیم هایش است. البته مشورت کردن با افراد باتجربه و دلسوز خانواده کار عاقلانه ای است اما در نهایت این امضای خود زن است که اعتبار قانونی دارد. هیچ کس نمی تواند به جای او برای مهریه اش تصمیم بگیرد یا او را از این حق منع کند.
منظور از اهلیت طرفین چیست؟
«اهلیت» یک اصطلاح حقوقی است که به زبان ساده یعنی داشتن صلاحیت و توانایی قانونی برای انجام یک کار. برای امضای یک قرارداد مهم مثل صلح مهریه طرفین قرارداد یعنی زن و شوهر باید «اهلیت» داشته باشند. اهلیت دو بخش اصلی دارد. اول اینکه فرد باید بالغ باشد یعنی به سن قانونی (۱۸ سال) رسیده باشد.
دوم اینکه فرد باید عاقل باشد یعنی از سلامت روانی و عقلی برخوردار باشد و بتواند خوب و بد تصمیمش را تشخیص دهد. کسی که مثلا به دلیل بیماری آلزایمر یا مشکلات روانی شدید توانایی تصمیم گیری ندارد اهلیت قانونی برای امضای چنین سندی را هم ندارد. این شرط برای محافظت از حقوق افراد در مقابل سوءاستفاده های احتمالی گذاشته شده است.
آیا می توان صلح مهریه را فسخ کرد یا به هم زد؟
خیر در حالت عادی نمی توان صلح مهریه را فسخ کرد. صلح مهریه یک «عقد لازم» است. عقد لازم یعنی یک قرارداد محکم و دوطرفه که نمی توانید به راحتی و یک طرفه زیر آن بزنید. این قرارداد مثل خرید و فروش یک خانه است. وقتی خانه ای را خریدید و سند زدید دیگر نمی توانید فردای آن روز پشیمان شوید و معامله را به هم بزنید.
این ویژگی برای ایجاد ثبات و امنیت در قراردادهاست. اگر قرار باشد هرکس هر زمان که خواست قراردادهایش را فسخ کند دیگر سنگ روی سنگ بند نمی شود. بنابراین وقتی صلح نامه مهریه را امضا کردید باید بدانید که این یک تصمیم نهایی است و راه برگشتی برای آن وجود ندارد مگر در شرایط بسیار خاص و استثنایی که در قانون پیش بینی شده است.
عقد لازم بودن صلح مهریه چه معنایی دارد؟
برای اینکه مفهوم «عقد لازم» را بهتر متوجه شوید آن را با یک «عقد جایز» مقایسه کنید. عقد جایز قراردادی است که هر یک از طرفین هر زمان که بخواهد می تواند آن را به هم بزند. مثلا قرارداد وکالت یک عقد جایز است. شما امروز به یک وکیل وکالت می دهید و فردا می توانید پشیمان شوید و وکالت او را باطل کنید.
اما صلح مهریه مثل وکالت نیست بلکه یک «عقد لازم» و بسیار محکم است. این لازم بودن به این معنی است که شما و همسرتان به اجرای آن «ملزم» و «متعهد» هستید. این ویژگی به دو طرف اطمینان می دهد که توافقشان پایدار است و فردا با پشیمانی طرف مقابل از بین نمی رود.
در چه شرایطی امکان فسخ صلح نامه وجود دارد؟
فسخ یا به هم زدن صلح نامه فقط در شرایط خیلی نادر و خاص ممکن است. مثلا اگر در خود قرارداد شرط کرده باشید که تا سه روز حق پشیمانی دارید می توانید در آن سه روز قرارداد را فسخ کنید. حالت دیگر زمانی است که سر شما کلاه رفته باشد. مثلا همسرتان یک ماشین رنگ شده را به جای ماشین سالم به شما داده باشد و شما بعدا متوجه شوید.
اثبات این موارد در دادگاه بسیار سخت است و نیاز به مدارک محکم دارد. صرفا اینکه بعدا احساس کنید ضرر کرده اید یا معامله خوبی انجام نداده اید دلیلی برای فسخ قرارداد نیست. به همین دلیل است که همه تأکید می کنند قبل از امضا باید خیلی خوب فکر کنید چون فسخ کردن صلح مهریه تقریبا غیرممکن است.
صلح کردن مهریه چه مزایا و معایبی دارد؟
بزرگ ترین مزیت صلح مهریه این است که شما را از یک دعوای حقوقی طولانی و پرهزینه نجات می دهد. شما می توانید خیلی سریع و با توافق دوطرفه به نتیجه ای برسید که شاید رسیدن به آن در دادگاه ماه ها یا سال ها طول بکشد. این کار به شما آرامش می دهد و اجازه می دهد آینده خود را بهتر برنامه ریزی کنید.
از طرف دیگر بزرگ ترین عیب آن غیرقابل بازگشت بودن این تصمیم است. اگر با عجله یا تحت فشار روحی تصمیم بگیرید ممکن است بعدا به شدت پشیمان شوید. چون راهی برای برگرداندن آن وجود ندارد. پس این کار یک شمشیر دولبه است که اگر با دقت و آگاهی انجام شود بسیار مفید است اما اگر با بی فکری باشد می تواند بسیار مضر باشد.
مزایا برای زن و شوهر (پیشگیری از دعوا، توافق دلخواه)
یکی از بهترین مزایای صلح مهریه انعطاف پذیری آن است. شما می توانید مهریه ای که شاید نقد کردن آن سخت باشد (مثل چند صد سکه) را با چیزی که همین الان به آن نیاز دارید جایگزین کنید. مثلا می توانید در ازای مهریه مالکیت خانه ای که در آن زندگی می کنید یا یک مبلغ مشخص برای شروع یک کار جدید را به دست آورید.
این کار به هر دو طرف کمک می کند تا با آرامش بیشتری از هم جدا شوند یا به زندگی مشترک خود ادامه دهند. به جای ماه ها رفت وآمد به دادگاه و پرداخت هزینه های سنگین وکالت شما در یک جلسه چند ساعته در دفترخانه مسئله را برای همیشه حل می کنید و کنترل کامل سرنوشت مالی خود را در دست می گیرید.
معایب و نکات مهمی که درباره صبح مهریه باید بدانید
مهم ترین خطر در صلح مهریه این است که ارزش واقعی مهریه خود را ندانید و آن را با چیزی کم ارزش تر معامله کنید. مثلا ممکن است مرد پیشنهاد بدهد که در ازای کل مهریه یک ماشین به شما بدهد. اگر شما قیمت روز سکه و ارزش واقعی مهریه تان را ندانید ممکن است فکر کنید معامله خوبی است در حالی که شاید ارزش مهریه شما چند برابر قیمت آن ماشین باشد.
خطر دیگر تصمیم گیری در شرایط روحی بد است. وقتی فرد درگیر مراحل طلاق یا اختلافات شدید است ممکن است منطقی فکر نکند و فقط بخواهد زودتر از شر آن شرایط خلاص شود. در این حالت ممکن است پیشنهادی را قبول کند که در شرایط عادی هرگز قبول نمی کرد. چون این تصمیم نهایی است این پشیمانی می تواند تا آخر عمر همراه فرد بماند.
