در این مقاله از سایت عبدالمحمد، به بررسی دقیق و کاربردی موضوع توقیف سهام شرکت برای پرداخت مهریه می پردازیم. مهریه یکی از حقوق مالی زوجه است که به موجب عقد نکاح به او تعلق می گیرد و زوج مکلف به پرداخت آن است. یکی از راهکارهای قانونی برای وصول مهریه، توقیف اموال زوج، از جمله سهام او در شرکت های تجاری است.
توقیف سهام شرکت یکی از راه های قانونی توقیف اموال منقول بابت مهریه است. این روش، در مواردی که زوج از تمکن مالی کافی دارد اما از پرداخت مهریه امتناع می کند، به کار می آید. فرآیند توقیف سهام دارای پیچیدگی های حقوقی و اداری است. توصیه میکنیم که زوجه برای گرفتن حقوق خود در این زمینه، از مشاوره وکیل مهریه استفاده کند.
شرایط قانونی توقیف سهام برای مهریه
برای اینکه زوجه بتواند سهام زوج در یک شرکت را برای وصول مهریه خود توقیف کند، باید شرایط قانونی خاصی وجود داشته باشد. در ابتدا، باید بررسی شود که آیا سهام شرکت اصولاً جزو اموال قابل توقیف محسوب می شود یا خیر. سپس، با در نظر گرفتن نوع سهام (با نام یا بی نام) و نوع شرکت (سهامی عام یا خاص) شرایط و ضوابط قانونی حاکم بر فرآیند توقیف سهام مورد بررسی قرار می گیرد. وضعیت ممنوع المعامله بودن زوج هم می تواند روی روند توقیف سهام وی تاثیرگذار باشد.
آیا سهام شرکت جزو اموال قابل توقیف است؟
بله، سهام شرکت، چه با نام و چه بی نام، جزو اموال قابل توقیف برای پرداخت مهریه به حساب می آید. استدلال اصلی این است که سهام، نشان دهنده مالکیت شخص بر بخشی از سرمایه شرکت است و دارای ارزش مالی است.
ماده 1 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی نیز به طور کلی بیان می کند: ” هرکس به موجب حکم دادگاه به دادن هر نوع مالی به دیگری محکوم شود و از اجرای حکم خودداری کند، اگر مالی از او در دسترس باشد توقیف و به میزان محکومیت از محل آن استیفا می شود.”
بنابراین، سهام شرکت نیز به عنوان یک “مال” قابل توقیف است و زوجه می تواند برای استیفای حقوق خود از این طریق اقدام نماید. البته این امر منوط به رعایت تشریفات قانونی و اداری مربوطه است.
قبل از توقیف سهام، انواع سهام و نوع شرکت را بشناسیم.
در این قسمت انواع سهام از لحاظ با نام یا بی نام بودن و عام یا خاص بودن را مورد بررسی قرار میدهیم.
سهام با نام و بی نام و قابل توقیف بودن آن
نوع سهام (با نام یا بی نام) در فرآیند توقیف آن برای مهریه تأثیرگذار است. توقیف سهام با نام، که نام مالک آن در برگه سهم و دفتر سهام شرکت قید شده، از طریق مراجعه وکیل مهریه به شرکت صادرکننده سهام و ثبت توقیف در دفتر نقل و انتقالات سهام شرکت انجام می شود. اما توقیف سهام بی نام، که نام مالک در آن قید نمی شود و مالکیت آن صرفاً با قبض و اقباض (در دست داشتن برگه سهم) احراز می گردد، پیچیدگی های بیشتری دارد.
در این حالت، ممکن است نیاز به انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار و طی کردن مراحل قانونی خاصی باشد تا از اطلاع سهامداران و اشخاص ذینفع اطمینان حاصل شود.
شرکت های سهامی عام و خاص و قابلیت توقیف آن
در شرکت های سهامی عام، به دلیل اینکه سهام این شرکت ها در بورس اوراق بهادار معامله می شود، فرآیند توقیف از طریق بورس و با هماهنگی سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت های سپرده گذاری مرکزی صورت می گیرد. اما در شرکت های سهامی خاص، که سهام آن ها در بورس عرضه نمی شود، توقیف سهام از طریق مراجعه مستقیم وکیل شرکت یا زوجه به شرکت و ثبت توقیف در دفتر سهام شرکت انجام می شود.
مواد ۳۹ و ۴۰ قانون تجارت در خصوص نقل و انتقال سهام با نام و مواد مرتبط با سهام بی نام در این شرکت ها تعیین کننده است.
ممنوع المعامله بودن زوج
اگر زوج به موجب حکم دادگاه یا به موجب قانون، ممنوع المعامله شده باشد، توقیف سهام او برای مهریه با محدودیت روبرو است. در این شرایط، توقیف سهام ممکن است نیازمند کسب مجوز از مراجع قضایی ذیصلاح باشد. هدف از این کار، رعایت حقوق اشخاص ثالث و جلوگیری از ضایع شدن حقوق طلبکاران احتمالی است.
مراحل توقیف سهام برای مهریه
این مراحل شامل تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده، صدور حکم قطعی و اجراییه، معرفی سهام به واحد اجرای احکام، استعلام از شرکت صادرکننده سهام و در نهایت ثبت توقیف سهام در دفتر سهام شرکت است. هر یک از این مراحل دارای جزئیات و نکات حقوقی خاص خود هستند که در ادامه به صورت مفصل هر کدام را توضیح داده ایم.
تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده
اولین قدم برای توقیف سهام، تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده محل اقامت زوج یا محل وقوع عقد است. زوجه باید در دادخواست خود، مشخصات کامل زوج، مشخصات عقدنامه، میزان مهریه و همچنین مشخصات سهام مورد نظر برای توقیف را به طور دقیق قید کند. ارائه مدارک لازم، مانند کپی برابر اصل شده عقدنامه و مدارک شناسایی، به همراه دادخواست ضروری است. نکته مهم این است که زوجه باید در ستون خواسته، علاوه بر مطالبه اصل مهریه، “درخواست توقیف سهام” زوج در شرکت مشخصی را نیز قید نماید تا دادگاه در صورت صدور حکم، دستور توقیف را نیز صادر کند.
صدور اجراییه حکم توقیف سهام
پس از اینکه دادگاه خانواده حکم قطعی مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه صادر کرد، زوجه می تواند با مراجعه به دفتر دادگاه صادرکننده حکم، تقاضای صدور اجراییه کند. اجراییه سندی، رسمی است که به موجب آن، اجرای حکم دادگاه به واحد اجرای احکام دادگستری سپرده میشود. ماده ۵ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی در خصوص صدور اجراییه بیان می کند: “اجرای حکم با صدور اجراییه به عمل می آید مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد“. در اجراییه، مشخصات کامل زوج و زوجه، میزان مهریه محکوم به و دستور توقیف سهام (در صورتی که در حکم قید شده باشد) مشخص می شود.
معرفی سهام به اجرای احکام
پس از صدور اجراییه، زوجه باید اطلاعات دقیق سهام مورد نظر برای توقیف را به واحد اجرای احکام دادگستری ارائه کند. این اطلاعات شامل نام کامل شرکت، نوع سهام (با نام یا بی نام)، تعداد سهام، شماره سهام (در صورت وجود) و کد بورسی (در مورد شرکت های سهامی عام) است. هرچه اطلاعات ارائه شده دقیق تر باشد، فرآیند توقیف با سرعت بیشتری انجام خواهد شد. زوجه می تواند این اطلاعات را از طریق بررسی اسناد و مدارک زوج، استعلام از شرکت های بورسی، یا از طریق وکیل خود به دست آورد.
استعلام از شرکت و ثبت توقیف
واحد اجرای احکام پس از دریافت اطلاعات سهام از زوجه، با ارسال نامه ای رسمی به شرکت صادرکننده سهام، در خصوص مالکیت زوج بر سهام معرفی شده استعلام را انجام میدهد. شرکت وظیفه دارد ظرف مدت مقرر به این استعلام پاسخ دهد. در صورت تأیید مالکیت زوج بر سهام، واحد اجرای احکام دستور توقیف سهام را صادر و به شرکت ابلاغ می کند.شرکت موظف است توقیف سهام را در دفتر سهام خود ثبت کند و از هرگونه نقل و انتقال سهام توقیف شده بدون مجوز مراجع قضایی خودداری نماید.
ارزیابی و فروش سهام توقیف شده
پس از توقیف سهام، نوبت به ارزیابی و فروش آن می رسد تا از وجه به دست آمده از فروش، مهریه زوجه پرداخت شود. این فرآیند شامل تعیین کارشناس رسمی دادگستری برای ارزش گذاری سهام، برگزاری مزایده و نهایتاً پرداخت مهریه از محل وجوه حاصل از فروش سهام است. این مرحله نیز دارای پیچیدگی های حقوقی و اداری است .
تعیین کارشناس رسمی دادگستری
برای تعیین ارزش واقعی سهام توقیف شده، قاضی اجرای احکام، یک نفر کارشناس رسمی دادگستری در رشته مرتبط (معمولاً رشته حسابداری یا امور مالی) را انتخاب می کند. کارشناس وظیفه دارد با بررسی وضعیت مالی شرکت، ارزش روز سهام را تعیین و به واحد اجرای احکام اعلام نماید. در تعیین ارزش سهام، عواملی مانند سودآوری شرکت، دارایی ها، بدهی ها، وضعیت بازار و چشم انداز آینده شرکت مورد توجه قرار می گیرد.
برگزاری مزایده برای فروش سهام
پس از تعیین قیمت پایه سهام توسط کارشناس رسمی دادگستری، واحد اجرای احکام با انتشار آگهی مزایده در روزنامه های کثیرالانتشار، شرایط و زمان برگزاری مزایده را به اطلاع عموم می رساند. در روز مزایده، هر کس که بالاترین قیمت را پیشنهاد دهد، برنده مزایده خواهد شد. شرایط شرکت در مزایده، نحوه پرداخت وجه و تشریفات قانونی مربوطه در آگهی مزایده ذکر می شود. هدف از برگزاری مزایده، فروش سهام به بالاترین قیمت ممکن و تأمین حقوق زوجه است.
پرداخت مهریه از محل فروش سهام
پس از برگزاری مزایده و فروش سهام، وجه بدست آمده از فروش به حساب سپرده دادگستری واریز می شود. سپس، واحد اجرای احکام پس از کسر هزینه های اجرایی، تا سقف میزان مهریه محکوم به، وجه را به حساب زوجه واریز می کند. در صورتی که مبلغ حاصل از فروش سهام بیشتر از میزان مهریه باشد، مابقی به زوج مسترد خواهد شد. بدین ترتیب، با طی شدن این مراحل، مهریه زوجه از محل فروش سهام توقیف شده پرداخت می شود.
چالش هایی که در هنگام توقیف سهام شرکت ممکن است داشته باشید.
در توقیف سهام برای مهریه، ممکن است چالش ها و موانعی به وجود آید که فرآیند کار را دشوار کند. این چالش ها می تواند ناشی از عدم همکاری زوج، پیچیدگی های مربوط به ساختار شرکت، عدم شفافیت اطلاعات مالی شرکت یا مشکلات مربوط به ارزیابی سهام باشد. برای رفع این چالش ها، راهکارهای قانونی و عملی مختلفی وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره میکنیم.
عدم همکاری زوج در ارائه اطلاعات
یکی از چالش های رایج در فرآیند توقیف سهام، عدم همکاری زوج در ارائه اطلاعات مربوط به سهام خود است. در چنین شرایطی، زوجه یا وکیل او می تواند از دادگاه درخواست کند که زوج را ملزم به ارائه اطلاعات نماید. همچنین، می توانیم از طریق استعلام از سازمان بورس و اوراق بهادار (در مورد شرکت های سهامی عام) یا شرکت های سپرده گذاری مرکزی، اطلاعات مربوط به سهام زوج را به دست آورد.
مشکلات مربوط به ارزیابی سهام شرکت های خاص
ارزیابی سهام شرکت های سهامی خاص، به دلیل عدم وجود بازار فعال برای معاملات سهام این شرکت ها، گاهی پیچیده و دشوار است. در چنین مواردی، کارشناس رسمی دادگستری می تواند از روش های جایگزین برای ارزیابی سهام استفاده کند. این روش ها شامل ارزیابی مبتنی بر دارایی ها (محاسبه خالص ارزش دارایی های شرکت)، ارزیابی مبتنی بر سودآوری (محاسبه ارزش فعلی جریان های نقدی آتی شرکت) و یا ترکیبی از این روش ها است. انتخاب روش مناسب به شرایط و اطلاعات موجود بستگی دارد.
سوالات متداول درباره توقیف سهام شرکت برای مهریه
آیا می توان سهام شرکت های تعاونی را برای مهریه توقیف کرد؟
بله، اصولاً توقیف سهام شرکت های تعاونی برای مهریه امکان پذیر است، اما با توجه به ماهیت خاص این شرکت ها و محدودیت های قانونی در نقل و انتقال سهام آن ها، ممکن است فرآیند توقیف و فروش سهام با پیچیدگی های بیشتری همراه باشد.
اگر زوج سهامدار چند شرکت باشد، زوجه می تواند سهام کدام شرکت را برای توقیف انتخاب کند؟
زوجه می تواند سهام هر یک از شرکت هایی که زوج در آن ها سهامدار است را برای توقیف انتخاب کند. اما از لحاظ عملی، توقیف سهام شرکتی که اطلاعات آن در دسترس تر است و فرآیند توقیف و فروش آن آسان تر است، منطقی تر به نظر می رسد.
آیا توقیف سهام شرکت می تواند منجر به انحلال شرکت شود؟
خیر، توقیف سهام شرکت به خودی خود منجر به انحلال شرکت نمی شود. توقیف سهام صرفاً به معنای منع نقل و انتقال سهام تا زمان تعیین تکلیف نهایی است.
اگر زوج پس از توقیف سهام، آن را به شخص دیگری منتقل کند، چه وضعیتی پیش می آید؟
هرگونه نقل و انتقال سهام پس از ثبت توقیف، باطل و بلااثر است و اعتباری ندارد. شرکت مکلف است از ثبت هرگونه نقل و انتقال سهام توقیف شده خودداری کند.
آیا زوجه می تواند به جای توقیف سهام، سود سالیانه آن را مطالبه کند؟
بله، زوجه می تواند به جای توقیف اصل سهام، سود سالیانه آن را تا سقف مهریه خود مطالبه و توقیف کند. در این صورت، شرکت مکلف است سود سهام زوج را به جای پرداخت به او، به حساب زوجه واریز نماید.
اگر سهام شرکت در وثیقه بانک باشد، آیا باز هم می توان آن را برای مهریه توقیف کرد؟
اگر سهام شرکت قبل از توقیف بابت مهریه، در وثیقه بانک یا شخص دیگری باشد، ابتدا باید حقوق مرتهن (بانک یا شخص ثالث) تأمین شود و سپس، در صورت باقی ماندن ارزش مازاد، می توان آن را برای مهریه توقیف کرد. اولویت با طلبکاری است که زودتر سهام را به وثیقه گرفته است.
آیا محدودیتی در تعداد سهام قابل توقیف برای مهریه وجود دارد؟
محدودیتی در تعداد سهام قابل توقیف وجود ندارد، اما میزان سهام توقیفی باید به اندازه ای باشد که ارزش آن تکافوی مهریه و هزینه های اجرایی را بدهد. به عبارت دیگر، نمی توان به بهانه مهریه، کل سهام زوج در یک شرکت را توقیف کرد، در حالی که ارزش کمتری از سهام برای پوشش مهریه کافی است.
آیا توقیف سهام شرکت مانع از حضور زوج در مجامع شرکت و اعمال حق رأی او می شود؟
تا زمانی که سهام توقیف شده به فروش نرسیده باشد، زوج همچنان سهامدار شرکت محسوب می شود و می تواند در مجامع شرکت حضور یابد و حق رأی خود را اعمال کند. توقیف سهام صرفاً مانع از نقل و انتقال آن می شود و تأثیری بر حق مالکیت و حضور در مجامع ندارد. اما اگر زوج بخواهد تغییراتی ایجاد کند که بر ارزش سهام تاثیر منفی داشته باشد، زوجه می تواند با نظر قاضی اجرای احکام، مانع از این کار شود.
اگر ارزش سهام توقیف شده کمتر از میزان مهریه باشد، چه اقدامی می توان انجام داد؟
در صورتی که ارزش سهام توقیف شده کمتر از میزان مهریه باشد، زوجه می تواند نسبت به معرفی و توقیف سایر اموال زوج، اعم از منقول یا غیرمنقول، اقدام کند. به عبارت دیگر، توقیف سهام مانع از توقیف اموال منقول برای مهریه یا توقیف اموال غیرمنقول برای مهریه نیست و زوجه می تواند تا استیفای کامل حقوق خود، اموال دیگری را نیز معرفی نماید.
آیا پس از فوت زوج، می توان سهام او را برای مهریه زوجه توقیف کرد؟
بله، پس از فوت زوج، مهریه زوجه به عنوان دین ممتاز از ماترک زوج قابل وصول است. زوجه می تواند با ارائه گواهی انحصار وراثت و سایر مدارک لازم، سهام متوفی را از طریق اجرای احکام توقیف کند. در این حالت، وراث متوفی قائم مقام او محسوب می شوند و توقیف سهام با رعایت حقوق وراث انجام خواهد شد.
