بر مبنای طبقات و درجات ارث پیش بینی شده در قانون مدنی، وراث نسبی و خونی متوفی، طبقه بندی گشته اند. مبنای وجود هر کدام از افراد طبقه اول، ایجاد مانع جهت ارث بری اشخاص سایر طبقات، میباشد. بر اساس قانون، افراد طبقه اول، شامل پدر، مادر، اولاد و نوه های متوفی میشود. افراد طبقه دوم، شامل پدر بزرگ، مادر بزرگ، برادر و خواهر متوفی، اولاد آن ها و اجداد مادر بزرگ و پدر بزرگ متوفی میباشد. افراد طبقه سوم، شامل عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آن ها میباشند.
قانون مدنی، بر مبنای شرع مقدس، سهم الارث کلیه وراث متوفی را مقرر نموده و بدین نحو نیست که کلیه وراث، سهمی برابر از ارثیه متوفی داشته باشند. شایان ذکر است، افرادی که بر اساس قانون، از شخص متوفی ارث خواهند برد، معین بوده و مطابق با شرع، وراث به وراث سببی و نسبی، تقسیم خواهند شد. که هرکدام میتوانند بر اساس سهم الارث خاص خود را داشته باشند. از این رو شما میتوانید با مشاوره وکیل ارث این روال قانونی را به بهترین شکل ممکن طی کنید.
طبقات و درجات ارث بر اساس قانون مدنی:
مطابق قانون مدنی، با موت شخص، اعم از آنکه موت، فرضی باشد یا حقیقی، ارث تحقق میابد. بعد از فوت، دارایی به جا مانده از متوفی، اعم از اموال منقول و غیر منقول وی، و همین طور کلیه دیون و بدهی های وی، به وراث متوفی تعلق خواهد گرفت و وراث در قبول یا عدم قبول ارث باقی مانده از متوفی، دارای اختیار خواهند بود.
اشخاص به دلیل نسب و یا سبب خویش با متوفی از وی ارث خواهند برد، البته با رعایت قواعدی ویژه مانند قواعد ارث بری میان مسلمان و غیر مسلمان. قانون مدنی، اقدام به طبقه بندی و تعیین درجه وراث نسبی نموده است و نحوه ارث بری وراث نسبی، تابع این طبقه بندی قانونی خواهد بود. بدین شکل که بر مبنای نمودار، وراث نسبی، دارای سه طبقه میباشند که هر طبقه، دارای درجات متفاوتی میباشد. حیات و وجود هر کدام از وراث طبقه اول، مانع از ارث بری افراد طبقات دوم و سوم میگردد و همچنین حیات و وجود هر کدام از وراث درجه اول، مانع از ارث بری افراد سایر درجات خواهد بود.
وراث سببی و نسبی:
وراث سببی عبارتند از اشخاصی همچون همسر متوفی که به سبب عقد نکاح، با یکدیگر، قرابت و رابطه داشته اند.
وراث نسبی عبارتند از اشخاصی که به سبب داشتن رابطه خونی، با متوفی قرابت دارند. اشخاصی همچون اولاد، پدر و مادر، عمو و عمه و سایر اشخاصی که بر مبنای قانون مدنی، دارای سه طبقه، هستند.
طبقه اول وراث نسبی:
مطابق با طبقات و درجات ارث، وراث طبقه اول، بدین شرح میباشند: پدر، مادر، اولاد.
این اشخاص، در درجه اول طبقه اول، از طبقات ارث بوده و وجود آنها، مانع از ارث بری افراد در درجات دیگر طبقه اول از طبقات ارث، میگردد. شایان به ذکر است که در خصوص فرزندان، فرقی فی ما بین نکاح موقت و دائم وجود ندارد و ارث بری فرزند در ازدواج موقت، همچون ارث بری فرزند در نکاح دائم خواهد بود.
نوه ها (اولاد اولاد هر قدر که پایین رود): این اشخاص، در درجه دوم طبقه اول، از طبقات ارث قرار داشته و در صورت فوت والدین خود، جانشین آنان در ارث بری از خواهند بود.
طبقه دوم وراث نسبی:
مطابق با طبقات و درجات ارث، وراث طبقه دوم، بدین شرح میباشند: اجداد (پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها) و برادر و خواهر
پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها و خواهر و برادر متوفی، اشخاص طبقه دوم از طبقات و درجات ارث مطابق قانون میباشند و ارث بری آن ها از متوفی، در صورتی ممکن خواهد بود که هیچ شخصی از طبقه اول و درجات و طبقات ارث، در قید حیات نبوده و وجود نداشته باشند.
پدر و مادر اجداد (اجداد هر قدر که بالا روند.) و اولاد خواهران و برادران: خواهر زاده ها و برادر زاده های متوفی و همچنین، پدر و مادرهای پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها، جانشین و جایگزین پدران و مادران و اولاد خویش، در ارث بری از متوفی خواهند بود.
طبقه سوم وراث نسبی:
مطابق با طبقات و درجات ارث، وراث طبقه سوم، بدین شرح میباشند: عمو، عمه، خاله و دایی در درجه اول و اولاد عمو ها، عمه ها، خاله ها و دایی ها در درجه دوم
در تقسیم اموال و ترکه باقی مانده از متوفی، نخست، ارثیه همسر متوفی به وی پرداخت میگردد و به عبارتی زوج و زوجه در کنار همه طبقات از متوفی ارث خواهند برد. سپس، به ترتیب فوق ارث سایر اشخاص در طبقات مطروحه مطابق قانون مدنی به آنها پرداخت میگردد.
تنها نکته حائز اهمیت آن است که با وجود وارثی در طبقه اول، وارث دیگری در طبقه دوم از متوفی ارث نخواهد برد. به عنوان مثال، چنانچه در طبقه اول، فرزند متوفی وجود داشته باشد، دیگر هرگز ارثی، به برادر یا خواهر متوفی نخواهد رسید. و یا چنانچه متوفی دارای مادر باشد و مادر وی در قید حیات باشد، لیکن همسر و فرزندی نداشته باشد، دارایی وی به مادرش خواهد رسید و دیگر خواهر و برادر وی در طیقه دوم از او ارث نخواهند برد، زیرا مادر از وراث طبقه اول بوده که در صورت موجود بودن مانع از ارث بری اشخاص طبقه دیگر میگردد.
سوالات متداول تقسیم ارث؛ قوانین و مواد قانونی تقسیم ارث
طبقات ارث به چه معناست و چند طبقه دارد؟
طبقات ارث به گروه‌بندی وراث بر اساس نزدیکی نسبی به متوفی گفته میشود. طبق قانون مدنی ایران، وراث به سه طبقه تقسیم می‌شوند: طبقه اول شامل والدین، فرزندان و نوه‌ها، طبقه دوم شامل اجداد، برادران، خواهران و فرزندان آنها و طبقه سوم شامل عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و فرزندان آنها.
طبقه اول ارث چه کسانی هستند؟
طبقه اول ارث شامل والدین، فرزندان و نوه‌های متوفی است. این افراد در اولویت دریافت ارث قرار دارند و تا زمانی که وارثی در این طبقه وجود داشته باشد، نوبت به سایر طبقات نمی‌رسد.
اگر یکی از وراث طبقه اول در قید حیات نباشد، سهم او چگونه تقسیم میشود؟
اگر یکی از وراث طبقه اول در قید حیات نباشد، سهم او به فرزندانش می‌رسد. به عنوان مثال، اگر یکی از فرزندان متوفی فوت کرده باشد، سهم او بین نوه‌ها تقسیم میشود.
درجات قرابت نسبی و سببی چیست؟
درجات قرابت نسبی به میزان نزدیکی خونی وراث به متوفی اشاره دارد، در حالی که قرابت سببی به ارتباط از طریق ازدواج می‌پردازد. به عنوان مثال، والدین و فرزندان در درجه اول قرابت نسبی قرار دارند، در حالی که همسر متوفی در قرابت سببی قرار دارد.
چگونه می‌توان از بی‌عدالتی در تقسیم ارث جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از بی‌عدالتی در تقسیم ارث، می‌توان به دادگاه مراجعه کرده و درخواست اجرای قانون بر اساس مواد قانونی مدنی را کرد. همچنین، تنظیم وصیت‌نامه معتبر و مشخص کردن سهم هر وارث نیز می‌تواند از بروز اختلافات جلوگیری کند.
نحوه تقسیم ارث در صورت وجود وراث در طبقات مختلف چگونه است؟
در صورت وجود وراث در طبقه اول، ارث بین آنها تقسیم میشود و به طبقات بعدی نمی‌رسد. اگر وارثی در طبقه اول نباشد، ارث به وراث طبقه دوم و سپس طبقه سوم می‌رسد. هر طبقه دارای اولویت خاص خود است و تا زمانی که وارثی در طبقه بالاتر وجود داشته باشد، ارث به طبقات پایین‌تر نمی‌رسد.
نحوه تقسیم ارث بین همسر و فرزندان چگونه است؟
طبق قانون مدنی ایران، در صورت فوت شوهر، همسر یک هشتم از ترکه را به عنوان مهریه و نفقه می‌برد و بقیه بین فرزندان تقسیم میشود. اگر متوفی فرزند نداشته باشد، سهم همسر به یک چهارم افزایش می‌یابد.
در صورت نبود وارث، ترکه چگونه تقسیم میشود؟
در صورتی که متوفی هیچ وارثی نداشته باشد، ترکه به دولت تعلق می‌گیرد. این حالت در قانون مدنی به عنوان انحصار وراثت دولتی شناخته میشود.
چه مدارکی برای تقسیم ارث لازم است؟
مدارک لازم برای تقسیم ارث شامل شناسنامه و کارت ملی متوفی، گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی وراث، سند ازدواج (در صورت وجود همسر) و مدارک مربوط به اموال و دارایی‌های متوفی است.
نحوه تقسیم ارث در صورت داشتن بدهی‌های متوفی چگونه است؟
در صورت وجود بدهی‌های متوفی، ابتدا بدهی‌ها از ترکه کسر میشود و سپس باقی‌مانده بین وراث تقسیم میشود. وراث موظف به پرداخت بدهی‌های متوفی تا میزان ترکه به ارث رسیده هستند و در صورتی که بدهی‌ها بیشتر از ترکه باشد، وراث تعهدی به پرداخت مازاد ندارند.
