اعتراض به رای الزام به تمکین

آنچه راجب «اعتراض به رای الزام به تمکین» قرار است بخوانید :

 زمانی که زوج مدعی عدم تمکین زوجه شده و دادگاه پس از بررسی دلایل، حکم به الزام به تمکین زوجه صادر می کند، برای زوجه این حق ایجاد می شود که در صورت داشتن دلایل موجه، نسبت به این حکم اعتراض کند. این نوشتار با هدف ارائه راهنمایی جامع و کاربردی برای زوجه در خصوص نحوه اعتراض به رای الزام به تمکین نگاشته شده است. ما در یک مقاله جدا اعتراض با رای عدم تمکین را مورد بررسی قرار داده ایم.

الزام به تمکین چیست و در چه شرایطی صادر می شود؟

الزام به تمکین حکمی است که از سوی دادگاه خانواده و به درخواست زوج صادر می شود. این حکم زوجه را ملزم می کند که به زندگی مشترک بازگشته و به وظایف زناشویی خود در قبال زوج عمل کند.

تعریف تمکین و انواع آن

تمکین در لغت به معنای اطاعت و فرمانبرداری است و در اصطلاح حقوقی، به معنای ایفای وظایف زناشویی از سوی زوجه است. تمکین به دو نوع عام و خاص تقسیم می شود:

  • تمکین عام: شامل وظایف کلی زوجه در زندگی مشترک مانند حسن معاشرت با همسر، اقامت در منزل مشترک تعیین شده توسط زوج و همکاری در تحکیم بنیان خانواده می شود.
  • تمکین خاص: ناظر بر روابط زناشویی و وظایف خاص زوجه در این زمینه است.

ماده 1108 قانون مدنی در خصوص تمکین بیان می دارد: “هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.”

شرایط صدور حکم الزام به تمکین

دادگاه در صورتی حکم به الزام به تمکین زوجه صادر می کند که شرایط زیر محقق شده باشد:

  • احراز رابطه زوجیت: زوجین باید به طور قانونی به عقد نکاح یکدیگر درآمده باشند و رابطه زوجیت آن ها محرز باشد.
  • اثبات عدم تمکین زوجه بدون عذر موجه: زوج باید در دادگاه اثبات کند که زوجه بدون داشتن عذر موجه شرعی یا قانونی، از ایفای وظایف زوجیت خود امتناع می کند.
  • ایفای وظایف قانونی از سوی زوج: زوج نیز متقابلا باید وظایف قانونی خود را در قبال زوجه انجام داده باشد. این وظایف شامل پرداخت نفقه و تهیه مسکن متناسب با شان زوجه است. (مواد 1106 و 1107 قانون مدنی)

نقش اظهارنامه در دعوای الزام به تمکین

قبل از طرح دعوای الزام به تمکین، زوج باید از طریق ارسال اظهارنامه رسمی، از زوجه دعوت کند که به زندگی مشترک بازگردد و به وظایف خود عمل کند. این اظهارنامه می تواند به عنوان یکی از دلایل اثبات عدم تمکین زوجه در دادگاه مورد استناد قرار گیرد و در صورت عدم توجه زوجه، مقدمه ای برای دادخواست الزام به تمکین زوج باشد.

مراحل قانونی طرح دعوای الزام به تمکین توسط زوج

زوج برای طرح دعوای الزام به تمکین باید مراحل قانونی زیر را طی کند:

چطوری به رای الزام تمکین در پرونده های مهریه اعتراض کنیم؟

ثبت دادخواست الزام به تمکین

زوج با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست الزام به تمکین را ثبت می کند. مدارک لازم برای ثبت دادخواست شامل:

  • سند ازدواج
  • شناسنامه زوج
  • اظهارنامه ارسالی به زوجه (در صورت ارسال)
  • سایر مدارک و مستندات (مانند استشهادیه)

فرآیند رسیدگی به دعوای الزام به تمکین در دادگاه خانواده

پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع می شود. قاضی دادگاه وقت رسیدگی تعیین کرده و طرفین را برای حضور در جلسه دعوت می کند. در جلسه رسیدگی، زوج باید دلایل خود مبنی بر عدم تمکین زوجه را ارائه دهد. زوجه نیز می تواند در مقابل، دلایل و مدارک خود را برای رد ادعای زوج به دادگاه ارائه کند. در نهایت، دادگاه پس از بررسی دلایل و مستندات طرفین، رای مقتضی را صادر می کند.

اعتراض به رای الزام به تمکین: واخواهی

اگر رای الزام به تمکین به صورت غیابی صادر شده باشد، زوجه می تواند از طریق واخواهی به آن اعتراض کند.

شرایط شکلی واخواهی

  • مهلت واخواهی: زوجه برای واخواهی، 20 روز از تاریخ ابلاغ واقعی رای غیابی مهلت دارد. اگر زوجه مقیم خارج از کشور باشد، این مهلت 2 ماه خواهد بود. (ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی)
  • مرجع تقدیم دادخواست واخواهی: دادخواست واخواهی باید به همان دادگاه صادرکننده رای غیابی تقدیم شود.

شرایط ماهوی واخواهی و جهات آن

زوجه در دادخواست واخواهی می تواند به جهات زیر به رای غیابی الزام به تمکین اعتراض کند:

  • عدم ابلاغ واقعی وقت دادرسی یا دادنامه: اگر وقت دادرسی یا دادنامه به صورت واقعی به زوجه ابلاغ نشده باشد، وی می تواند واخواهی کند و خواستار رسیدگی مجدد شود.
  • وجود عذر موجه برای عدم حضور در جلسه رسیدگی: اگر زوجه به دلیل موجهی مانند بیماری، فوت یکی از بستگان و … نتوانسته باشد در جلسه رسیدگی حاضر شود، می تواند با ارائه مدارک و مستندات، واخواهی کند. (ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی)
  • ارائه دلایل جدید: اگر زوجه پس از صدور رای غیابی، دلایل جدیدی به دست آورد که می تواند در رد دعوای الزام به تمکین موثر باشد، می تواند آن ها را در مرحله واخواهی ارائه دهد.

آثار واخواهی

ثبت دادخواست واخواهی، اجرای حکم الزام به تمکین را تا رسیدگی مجدد و صدور رای جدید متوقف می کند. دادگاه پس از بررسی دلایل زوجه، در صورت وارد دانستن واخواهی، رای غیابی را نقض و مجدداً به ماهیت دعوا رسیدگی می کند.

اعتراض به رای الزام به تمکیناز طریق تجدید نظرخواهی

در صورتی که رای الزام به تمکین به صورت حضوری صادر شده باشد یا پس از واخواهی، رای بدوی تایید شده باشد، زوجه می تواند از طریق تجدیدنظرخواهی به آن اعتراض کند. در این مرحله، مشورت با یک وکیل تجدید نظر مجرب می تواند بسیار راهگشا باشد.

آرای قابل تجدیدنظر

کلیه آرای صادره در خصوص الزام به تمکین، قابل تجدیدنظرخواهی هستند. (بند “ب” ماده 331 قانون آیین دادرسی مدنی)

جهات تجدیدنظرخواهی از رای الزام به تمکین

زوجه می تواند با استناد به جهات مندرج در ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی، از رای الزام به تمکین تجدیدنظرخواهی کند. مهم ترین این جهات عبارتند از:

  • ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه: اگر زوجه مدعی باشد که مستندات ارائه شده توسط زوج در دادگاه بدوی، اعتبار کافی نداشته است، می تواند به این جهت تجدیدنظرخواهی کند.
  • ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود: اگر شهودی که در دادگاه بدوی علیه زوجه شهادت داده اند، فاقد شرایط قانونی شهادت باشند، زوجه می تواند به این جهت تجدیدنظرخواهی کند.
  • ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی: اگر قاضی دادگاه بدوی به دلایل و مستندات ارائه شده توسط زوجه توجه کافی نکرده باشد، زوجه می تواند به این جهت تجدیدنظرخواهی کند.
  • ادعای مخالف بودن رای با موازین شرعی و قانونی: اگر رای صادره با موازین شرعی یا قانونی مغایرت داشته باشد، زوجه می تواند به این جهت تجدیدنظرخواهی کند.

مهلت، مرجع و نحوه تقدیم دادخواست تجدیدنظر

  • مهلت تجدیدنظرخواهی: 20 روز از تاریخ ابلاغ رای برای افراد مقیم ایران و 2 ماه برای افراد مقیم خارج از کشور. (ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی)
  • مرجع تجدیدنظرخواهی: دادگاه تجدیدنظر استان (ماده 335 قانون آیین دادرسی مدنی)
  • نحوه تقدیم دادخواست: زوجه باید دادخواست تجدیدنظرخواهی را به صورت کتبی تنظیم و به دادگاه تجدیدنظر استان تقدیم کند.

نقش وکیل متخصص در فرجام خواهی

با توجه به تخصصی بودن قوانین مربوط به تمکین و پیچیدگی های فرآیند اعتراض به رای الزام به تمکین، به خصوص در مرحله فرجام خواهی، کمک گرفتن از وکیل متخصص در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. وکیل با تجربه کافی در این حوزه می تواند با تنظیم لایحه اعتراضیه قوی و ارائه مشاوره حقوقی تخصصی، به احقاق حقوق موکل خود در این مرحله دشوار کمک شایانی نماید.

دفاعیات زوجه موجه عدم تمکین

در برخی موارد، امتناع زوجه از تمکین به دلیل وجود عذر موجه است. در این صورت، الزام به تمکین منتفی می شود و زوجه ناشزه محسوب نمی شود.

حق حبس زوجه

مطابق ماده 1085 قانون مدنی، زوجه می تواند تا زمان دریافت کامل مهریه، از تمکین خاص امتناع کند. به این حق، حق حبس گفته می شود. در صورت استفاده زوجه از حق حبس، زوج نمی تواند دادخواست الزام به تمکین مطرح کند. در این موارد مشورت با وکیل مهریه راهگشا خواهد بود.

خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی

اگر زوجه ثابت کند که زندگی با زوج در یک منزل، برای او خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی به همراه دارد، می تواند از تمکین امتناع کند. (ماده 1115 قانون مدنی) برای مثال، اگر زوج زوجه را مورد ضرب و شتم قرار دهد یا او را تهدید به مرگ کند، زوجه می تواند از تمکین خودداری کند.

بیماری زوجه یا زوج

اگر زوجه یا زوج به بیماری های مسری یا صعب العلاجی مبتلا باشند که مانع ایفای وظایف زناشویی شود، زوجه می تواند از تمکین خاص امتناع کند.

عدم تهیه مسکن متناسب با شان زوجه

زوج موظف است مسکنی متناسب با شان و وضعیت اجتماعی زوجه تهیه کند. (ماده 1107 قانون مدنی) اگر زوج مسکن مناسبی تهیه نکند، زوجه می تواند از تمکین امتناع کند.

آثار حکم الزام به تمکین

صدور حکم قطعی الزام به تمکین، آثار حقوقی متعددی برای زوجه به دنبال خواهد داشت:

سقوط حق نفقه

زوجه ای که حکم قطعی الزام به تمکین علیه وی صادر شده و از تمکین امتناع می کند، مستحق دریافت نفقه از زوج نخواهد بود. (ماده 1108 قانون مدنی)

امکان صدور مجوز ازدواج مجدد برای زوج

در صورت صدور حکم قطعی الزام به تمکین و عدم تمکین زوجه، زوج می تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات عدم تمکین زوجه، مجوز ازدواج مجدد دریافت کند. (ماده 16 قانون حمایت خانواده)

تاثیر حکم الزام به تمکین بر سایر حقوق مالی زوجه

حکم الزام به تمکین می تواند بر سایر حقوق مالی زوجه مانند اجرت المثل ایام زوجیت و نحله نیز تاثیر بگذارد. برای مثال، در صورت طلاق به درخواست زوج، زوجه ای که حکم الزام به تمکین علیه او صادر شده است، نمی تواند از دادگاه تقاضای تعیین نحله کند. (مستفاد از ماده 58 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391)

خلاصه اعتراض به رای الزام به تمکین 

اعتراض به رای الزام به تمکین، حقی قانونی برای زوجه است که می تواند در صورت داشتن دلایل موجه، از آن استفاده کند. آگاهی از مراحل قانونی و شرایط اعتراض، برای احقاق حقوق زوجه ضروری است. توصیه می شود در صورت صدور حکم الزام به تمکین، زوجه در اسرع وقت با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کرده و از راهنمایی های وی بهره مند شود.

سوالات متداول درباره اعتراض به رای الزام به تمکین 

اگر زوجه پس از صدور حکم الزام به تمکین، همچنان تمکین نکند، چه اتفاقی می افتد؟ 

در این صورت، زوج می تواند درخواست صدور اجراییه کند. با صدور اجراییه، زوجه ناشزه محسوب شده و مستحق نفقه نخواهد بود. همچنین، زوج می تواند درخواست مجوز ازدواج مجدد کند.

آیا زوجه می تواند قبل از صدور حکم الزام به تمکین، منزل مشترک را ترک کند؟ 

بله، اگر زوجه بتواند عذر موجه خود برای ترک منزل، مانند خوف ضرر جانی، مالی یا شرافتی را اثبات کند، ناشزه محسوب نمی شود و می تواند منزل مشترک را ترک کند.

آیا زوجه ای که ناشزه است، می تواند مهریه خود را مطالبه کند؟ 

بله، ناشزه بودن زوجه مانع از استحقاق وی نسبت به مهریه نیست. اما نحوه وصول مهریه در مورد زوجه ناشزه ممکن است متفاوت باشد. در این موارد مشاوره با وکیل مهریه ضروری است.

آیا زوج می تواند به زور زوجه را به تمکین وادار کند؟ 

خیر، زوج نمی تواند به زور زوجه را به تمکین وادار کند. الزام به تمکین صرفاً جنبه حقوقی دارد و ضمانت اجرای کیفری ندارد.

آیا در صورت عدم تمکین زوجه، زوج می تواند او را طلاق دهد؟ 

بله، عدم تمکین زوجه می تواند یکی از دلایل درخواست طلاق از طرف زوج باشد.

آیا زوجه می تواند در دوران عقد و قبل از شروع زندگی مشترک، از تمکین خودداری کند؟ 

بله، زوجه در دوران عقد با استفاده از حق حبس می تواند تا قبل از دریافت کامل مهریه از تمکین خاص خودداری کند.

آیا شرط ضمن عقد می تواند حق تمکین زوج را از بین ببرد؟ 

خیر، شرط ضمن عقدی که حق تمکین زوج را به طور کلی از بین ببرد، باطل است.

آیا در صورت عدم تمکین زوجه، زوج می تواند مانع خروج او از کشور شود؟ 

بله، در صورت صدور حکم قطعی الزام به تمکین و عدم تمکین زوجه، زوج می تواند با ارائه حکم به اداره گذرنامه، خواستار ممنوع الخروج شدن زوجه شود.

اگر زوجه پس از صدور حکم الزام به تمکین، بیمار شود، آیا باز هم باید تمکین کند؟ 

اگر بیماری زوجه مانع از ایفای وظایف زناشویی شود، زوجه می تواند تا زمان بهبودی از تمکین خاص خودداری کند. در این شرایط زوجه باید مراتب بیماری خود را با مستندات پزشکی به اطلاع همسر خود برساند.

آیا زوجه می تواند همزمان با دادخواست الزام به تمکین، دادخواست طلاق مطرح کند؟

بله، زوجه می تواند همزمان با دادخواست الزام به تمکین، دادخواست طلاق نیز مطرح کند. در این حالت، دادگاه به هر دو دادخواست به صورت همزمان رسیدگی خواهد کرد. ممکن است در این شرایط، زوجه برای احقاق حقوق خود نیاز به توقیف اموال بابت مهریه داشته باشد که با راهنمایی یک وکیل متخصص قابل انجام است. همچنین در صورت رد شدن دادخواست طلاق زوجه، او می تواند نسبت به رای صادره، اعتراض به رای مهریه و طلاق را به دادگاه تجدیدنظر ارائه دهد.

آیا این مطالب به شما کمک کرد؟

میانگین امتیاز این مقاله 0 / 5. تعداد کسانی که امتیاز داده اند : 0

اولین امتیاز دهنده این مقاله باشید.

دکتر رضا عبدالمحمد
دکتر رضا عبدالمحمد

وکیل پایه یک دادگستری به شماره پروانه ٢٨٣٥٦
عضو اتحادیه بین المللی وکلای دادگستری(IBA)

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

1 × 5 =