نحوه مطالبه مهریه در عقد موقت

عقد موقت که در عرف با نام صیغه نیز شناخته می شود، یکی از انواع ازدواج است که در دین اسلام و به تبع آن در قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده است. در این نوع ازدواج، زن و مرد برای مدت زمان معینی به زوجیت یکدیگر در می آیند و پس از اتمام آن مدت، رابطه زوجیت خود به خود منحل می گردد. یکی از مهم ترین ارکان عقد موقت، تعیین مهریه است. مهریه حقی مالی است که به موجب عقد نکاح، اعم از دائم یا موقت، به زن تعلق می گیرد. حال ممکن است این سوال مطرح شود که انواع مهریه چه چیزهایی می تواند باشد؟

مهریه می تواند شامل وجه نقد، سکه بهار آزادی، طلا، املاک و مستغلات، و یا هر مال دیگری که دارای ارزش اقتصادی باشد، تعیین گردد. تفاوت اساسی عقد موقت با عقد دائم در این است که در عقد موقت، تعیین مهریه الزامی بوده و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد می گردد. در این نوشتار بر آنیم تا به زبان ساده و به طور کامل، نحوه مطالبه مهریه در عقد موقت را شرح دهیم. اگر در این خصوص نیاز به راهنمایی بیشتر داشتید، مشورت با یک وکیل مهریه متخصص می تواند برای شما مفید واقع شود.

شرایط تعلق مهریه در عقد موقت

برای اینکه عقد موقت از منظر شرعی و قانونی واجد اعتبار باشد، وجود دو رکن اساسی ضروری است: نخست، تعیین دقیق مدت زمان عقد موقت. به این معنا که از همان ابتدای امر، می بایست مشخص شود که این عقد موقت برای چه مدتی، مثلاً چند روز، چند ماه یا چند سال، برقرار خواهد بود. دوم، تعیین میزان مهریه زوجه به طور صریح و شفاف. این دو رکن، به مثابه پایه های عقد موقت هستند و نبود هر یک از آنها، به منزله عدم تحقق عقد و بطلان آن از دیدگاه شرع و قانون است. بنابراین، تعیین دقیق مدت زمان عقد و میزان مهریه، شرط اساسی برای صحت و اعتبار عقد موقت به شمار می رود.

شرایط و قوانین مهریه در عقد موقت

قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به طور ویژه به موضوع مهریه در عقد موقت پرداخته است. ماده 1095 قانون مدنی صراحتاً بیان می دارد که “در نکاح منقطع، عدم ذکر مهر در عقد موجب بطلان است”. این ماده قانونی نشان می دهد که تعیین مهریه، نه تنها یک حق برای زوجه، بلکه شرطی ضروری برای صحت عقد موقت است. علاوه بر این، بر اساس ماده 1096 قانون مدنی، “در نکاح منقطع موت زن در اثناء مدت موجب سقوط مهر نمی شود…”. به عبارت دیگر، حتی اگر زن در طول مدت عقد موقت فوت کند، مهریه او ساقط نشده و همچنان به عنوان یک دین بر عهده زوج باقی می ماند. در این حالت تکلیف مهریه بعد از فوت همسر مشخص است و وراث قانونی زوجه می توانند آن را از زوج مطالبه کنند. مواد 1075 و 1076 قانون مدنی نیز به لزوم تعیین مدت در عقد موقت اشاره دارند و تاکید می کنند که عقد موقت بدون تعیین مدت، باطل است.

تفاوت مهریه در عقد موقت و دائم

یکی از تفاوت های اساسی عقد موقت با عقد دائم، تاثیر رابطه زناشویی بر میزان مهریه است. در عقد دائم، اگر رابطه زناشویی بین زوجین واقع نشود، زن مستحق نصف مهریه است. اما در عقد موقت، وقوع یا عدم وقوع رابطه زناشویی هیچ تاثیری بر میزان مهریه ندارد و مرد در هر صورت، به لحاظ شرعی و قانونی، موظف به پرداخت کل مهریه تعیین شده به زن است. تنها استثنا در این مورد، باکره بودن زوجه است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. در خصوص میزان مهریه در ازدواج موقت، قانون هیچ محدودیتی تعیین نکرده است. مهریه می تواند هر مال یا تعهدی باشد که ارزش اقتصادی داشته و قابل تملک، انتقال و تحویل به زوجه باشد. بر اساس ماده 1081 قانون مدنی، تعیین حداقل و حداکثر مهریه در صیغه موقت منوط به توافق طرفین است.

شیوه مطالبه مهریه در عقد موقت

زوجه پس از جاری شدن صیغه عقد موقت و تحقق رابطه زوجیت، هر زمان که بخواهد می تواند مهریه خود را از زوج مطالبه نماید. زوج نیز مکلف است که مهریه تعیین شده در عقدنامه را به زوجه پرداخت کند. در صورتی که زوج از پرداخت مهریه امتناع ورزد، زوجه می تواند با استناد به مدارک و مستندات قانونی، از جمله عقدنامه، برای اجرا گذاشتن مهریه اقدام نماید و طلب خود را از زوج وصول کند. برای مطالبه مهریه در عقد موقت، دو روش قانونی پیش بینی شده است که در ادامه به تفصیل به شرح هر یک خواهیم پرداخت.

مراحل قانونی مطالبه مهریه در عقد موقت

همانطور که پیش تر بیان شد، زوجه برای مطالبه مهریه خود در عقد موقت می تواند از دو طریق قانونی اقدام نماید. این دو طریق عبارتند از:

۱-مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

اگر عقد موقت در دفتر رسمی ازدواج به ثبت رسیده باشد و زوجه دارای سند رسمی عقدنامه باشد، می تواند با مراجعه به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده است، تقاضای صدور اجراییه نماید. دفترخانه پس از بررسی اسناد و مدارک، اقدام به صدور اجراییه علیه زوج می کند. پس از صدور اجراییه، اخطاریه ای برای زوج ارسال می شود تا ظرف مهلت مقرر نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند. در صورتی که زوج در مهلت تعیین شده، مهریه را پرداخت نکند، زوجه می تواند از طریق اجرای ثبت، برای توقیف اموال برای مهریه اقدام نماید. به این معنا که اموال منقول یا غیرمنقول زوج، به میزان مهریه زوجه، توقیف شده و از طریق مزایده به فروش می رسد و مهریه زوجه از محل فروش اموال، پرداخت می گردد.

۲-مطالبه مهریه از طریق دادگاه

اگر عقد موقت به صورت رسمی ثبت نشده باشد و یا زوجه سند رسمی عقدنامه را در اختیار نداشته باشد، برای مطالبه مهریه خود می بایست به دادگاه خانواده مراجعه نماید. در این حالت، زوجه باید با ارائه دادخواست به دادگاه، وقوع عقد موقت و میزان مهریه تعیین شده را به اثبات برساند. اثبات این امر در دادگاه می تواند از طریق شهادت شهود، اقرار زوج و یا هر مدرک دیگری که دلالت بر وقوع عقد و تعیین مهریه داشته باشد، صورت پذیرد. تسلط بر نحوه گرفتن مهریه از طریق دادگاه می تواند به احقاق حقوق زوجه در این شرایط کمک شایانی نماید. پس از اثبات وقوع عقد و تعیین مهریه، دادگاه حکم به محکومیت زوج به پرداخت مهریه صادر خواهد کرد.

مدارک لازم برای مطالبه مهریه در عقد موقت

برای اینکه زوجه بتواند در فرآیند مطالبه مهریه در عقد موقت موفق عمل کند، ارائه مدارک مستند و کافی به مراجع قانونی امری ضروری است. مهم ترین مدرک برای اثبات عقد موقت و میزان مهریه، سند ازدواج یا همان عقدنامه است. ارائه این سند به دادگاه یا اجرای ثبت، روند مطالبه مهریه را تسهیل می کند. در صورت عدم وجود سند ازدواج، شهادت شهود می تواند به اثبات ادعای زوجه کمک کند. شهود باید از وقوع عقد موقت و میزان مهریه اطلاع داشته باشند و شرایط قانونی لازم برای ادای شهادت را نیز دارا باشند.

اگر زوج در دادگاه به وقوع عقد موقت و میزان مهریه اقرار کند، این اقرار به عنوان دلیل کافی برای اثبات ادعای زوجه محسوب می شود و دادگاه بر اساس آن حکم صادر خواهد کرد. همچنین هرگونه مدرک دیگری که به اثبات وقوع عقد موقت و میزان مهریه کمک کند، می تواند در دادگاه ارائه شود. مانند پیامک ها، ایمیل ها یا هرگونه توافق نامه ای که بین زوجین وجود دارد و در آن ها به عقد موقت و مهریه اشاره شده است.

عواقب عدم پرداخت مهریه در عقد موقت

پس از اینکه مهریه توسط زن به اجرا گذاشته شد، اگر مرد نسبت به پرداخت آن در مهلت مقرر اقدام نکند، اجرای ثبت، اجراییه را صادر می کند. طبق اجراییه صادره، زن می تواند برای توقیف اموال زوج اقدام نماید. همچنین در این شرایط، زن قادر به ممنوع الخروج کردن زوج بابت مهریه نیز خواهد بود و می تواند از طریق مراجع قانونی، زوج را ممنوع الخروج کند تا از خروج وی از کشور و عدم دسترسی به او برای وصول مهریه جلوگیری به عمل آید.

مهریه صیغه موقت قابل بخشش است؟

بله، مهریه در عقد موقت نیز همانند عقد دائم، قابل بخشش است. زن به عنوان مالک مهریه، این اختیار را دارد که تمام یا قسمتی از مهریه خود را به مرد ببخشد. این بخشش می تواند به صورت رسمی و در قالب سند صلح در دفتر اسناد رسمی تنظیم شود و یا به صورت شفاهی انجام گیرد. در هر صورت، بخشش مهریه امری اختیاری از سوی زوجه است و او می تواند هر زمان که اراده کند، تمام یا بخشی از مهریه خود را به زوج بذل نماید.

مهریه عقد موقت بدون دخول (باکره بودن زوجه)

همانطور که پیش تر اشاره شد، در عقد دائم اگر زوجه باکره باشد و رابطه زناشویی بین زوجین رخ نداده باشد، زن مستحق نصف مهریه است. این حکم در مورد عقد موقت نیز جاری است. یعنی اگر در عقد موقت، زوجه باکره باشد و رابطه زناشویی بین زوجین اتفاق نیفتد، مرد موظف به پرداخت نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه خواهد بود. لازم به ذکر است که برای نکاح موقت دختر باکره، اجازه پدر یا جد پدری و در صورت فقدان آنها، اجازه دادگاه ضروری است.

آیا دریافت مهریه پس از پایان مدت ازدواج موقت ممکن است؟

بله، زوجه هر زمان که بخواهد، حتی پس از اتمام مدت زمان عقد موقت، می تواند از طریق اجرای ثبت یا دادگاه نسبت به مطالبه مهریه اقدام نماید. پایان یافتن مدت عقد موقت، حقی را که زن نسبت به مهریه دارد، ساقط نمی کند و او کماکان می تواند برای وصول مهریه خود به مراجع قانونی مراجعه کند.

اعسار از پرداخت مهریه در عقد موقت

در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. در این دادخواست، مرد باید با ارائه مدارک و مستندات، ناتوانی خود در پرداخت مهریه را به اثبات برساند. در صورت احراز اعسار مرد، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد. به این معنا که مرد مکلف می شود مهریه را به صورت اقساط ماهانه به زن پرداخت نماید.

مشاوره با وکیل برای گرفتن مهریه در عقد موقت

با توجه به پیچیدگی های قانونی مربوط به مطالبه مهریه در عقد موقت، توصیه می شود در صورت بروز هرگونه ابهام یا مشکل، حتماً با یک وکیل مهریه متخصص و مجرب مشورت نمایید. وکیل متخصص با آگاهی کامل از قوانین و مقررات مربوطه، می تواند شما را در احقاق حقوقتان یاری رساند و بهترین مسیر قانونی برای مطالبه مهریه را به شما نشان دهد. برای مشاوره میتوانید با شماره 09121574297 تماس بگیرید.

سوالات متداول درباره مهریه در عقد موقت

در ادامه به برخی از سوالات متداول در زمینه مهریه عقد موقت می پردازیم:

۱- آیا در عقد موقت حتماً باید مهریه تعیین شود؟

بله، تعیین مهریه در عقد موقت الزامی است. بر اساس ماده 1095 قانون مدنی، عدم ذکر مهریه در عقد موقت موجب بطلان آن می شود. بنابراین، زوجین باید قبل از جاری شدن صیغه عقد، در مورد میزان و نوع مهریه به توافق برسند و آن را در عقدنامه ذکر کنند.

۲- اگر در عقد موقت رابطه زناشویی اتفاق نیفتد، آیا باز هم مهریه به زن تعلق می گیرد؟

بله، در عقد موقت، وقوع یا عدم وقوع رابطه زناشویی تاثیری بر استحقاق زن نسبت به مهریه ندارد. به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند آن را از مرد مطالبه کند. تنها استثنا در این مورد، باکره بودن زوجه است که در این حالت، زن مستحق نصف مهریه خواهد بود.

۳- اگر مرد از پرداخت مهریه در عقد موقت خودداری کند، چه اتفاقی می افتد؟

در صورتی که مرد از پرداخت مهریه در عقد موقت امتناع ورزد، زن می تواند از طریق مراجع قانونی، یعنی اجرای ثبت یا دادگاه خانواده، برای مطالبه مهریه خود اقدام کند. در این صورت، مرد ملزم به پرداخت مهریه خواهد شد و در صورت عدم پرداخت، اموال او توقیف شده و یا به درخواست زوجه، ممنوع الخروج می گردد.

۴- آیا می توان مهریه در عقد موقت را بخشید؟

بله، زن به عنوان مالک مهریه، اختیار تام دارد که تمام یا قسمتی از آن را به مرد ببخشد. این بخشش می تواند به صورت رسمی و با تنظیم سند صلح در دفترخانه اسناد رسمی انجام شود و یا به صورت شفاهی صورت پذیرد.

۵- برای مطالبه مهریه در عقد موقت به کجا باید مراجعه کرد؟

اگر عقد موقت در دفتر رسمی ازدواج ثبت شده باشد، زن می تواند برای مطالبه مهریه به همان دفترخانه مراجعه و تقاضای صدور اجراییه کند. اما اگر عقد موقت ثبت رسمی نشده باشد، زن باید با ارائه دادخواست به دادگاه خانواده، مهریه خود را مطالبه نماید.

۶- حداقل و حداکثر مهریه در عقد موقت چقدر است؟

در قانون، هیچ حداقل و حداکثری برای مهریه در عقد موقت تعیین نشده است. میزان مهریه به توافق طرفین بستگی دارد و می تواند هر مال یا تعهدی باشد که ارزش اقتصادی داشته و قابل تملک، انتقال و تحویل به زوجه باشد.

۷- آیا زن می تواند در طول مدت عقد موقت، هر زمان که خواست مهریه خود را مطالبه کند؟

بله، زن در طول مدت عقد موقت می تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را از مرد مطالبه کند. البته، طرفین می توانند در عقدنامه، در مورد زمان پرداخت مهریه توافق خاصی داشته باشند. برای مثال، توافق کنند که مهریه در پایان مدت عقد پرداخت شود.

۸- آیا مهریه در عقد موقت قابل تقسیط است؟

بله، در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. در صورت اثبات ناتوانی مالی مرد، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد و مرد مکلف می شود مهریه را به صورت اقساط ماهانه به زن پرداخت نماید.

۹-آیا می توان برای عدم پرداخت مهریه در عقد موقت، مرد را به زندان انداخت؟

در حال حاضر، قانون مجازات مستقیمی برای عدم پرداخت مهریه در عقد موقت، مانند حبس، در نظر نگرفته است. اما زن می تواند از طریق توقیف اموال مرد و یا ممنوع الخروج کردن او، برای وصول مهریه خود اقدام کند. برای اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله «آیا مهریه زندان دارد؟» را مطالعه کنید.

۱۰- آیا مهریه در عقد موقت به ارث می رسد؟

بله، مهریه در عقد موقت نیز مانند عقد دائم، به عنوان یک دین بر عهده زوج باقی می ماند. در صورت فوت زن در طول مدت عقد موقت، مهریه او به وراث قانونی اش به ارث می رسد و آنها می توانند مهریه را از زوج مطالبه کنند.

۱۱- اگر مرد قبل از پایان مدت عقد موقت فوت کند، تکلیف مهریه چه می شود؟

در این حالت، زن می تواند مهریه خود را از اموال به جا مانده از مرد (ترکه) مطالبه کند. در واقع، مهریه زن جزو دیون ممتازه محسوب شده و قبل از تقسیم ارث، باید از ترکه متوفی پرداخت شود.

۱۲- آیا در عقد موقت می توان شرط کرد که مهریه ای به زن تعلق نگیرد؟

خیر، چنین شرطی باطل است. بر اساس قانون، تعیین مهریه در عقد موقت الزامی است و شرط عدم تعلق مهریه به زن، اعتباری ندارد و موجب بطلان عقد موقت می شود.

۱۳- اگر مرد مجهول المکان باشد، زن چگونه می تواند مهریه خود را در عقد موقت مطالبه کند؟

در این صورت، زن می تواند با ارائه دادخواست به دادگاه خانواده و معرفی اموال مرد به دادگاه، مهریه خود را از محل اموال او وصول کند. اگر مالی از مرد در دسترس نباشد، زن می تواند پس از طی مراحل قانونی و در صورت مجهول المکان ماندن مرد، درخواست طلاق غیابی کند.

۱۴-آیا برای مطالبه مهریه در عقد موقت، محدودیت زمانی وجود دارد؟

خیر، برای مطالبه مهریه در عقد موقت، محدودیت زمانی خاصی وجود ندارد و زن هر زمان که بخواهد، حتی پس از گذشت سال ها از پایان مدت عقد، می تواند برای مطالبه مهریه خود اقدام کند.

۱۵- آیا مهریه عندالمطالبه با عندالاستطاعه در عقد موقت هم وجود دارد؟

بله، در عقد موقت هم می توان مهریه را به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین کرد. در مهریه عندالمطالبه، زن هر زمان که بخواهد می تواند مهریه خود را مطالبه کند. اما در مهریه عندالاستطاعه، زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را داشته باشد.

سخن پایانی

همانطور که ملاحظه کردید، مطالبه مهریه در عقد موقت دارای پیچیدگی ها و ظرافت های خاص خود است. توصیه می شود در صورت مواجهه با هرگونه ابهام یا مشکل در این زمینه، حتماً از مشاوره یک وکیل مهریه مجرب و متخصص بهره مند شوید تا با آگاهی کامل از حقوق قانونی خود، بتوانید در کوتاه ترین زمان ممکن و به بهترین شکل، مهریه خود را وصول نمایید. وکیل متخصص با تسلط بر قوانین و رویه های قضایی، می تواند شما را در تنظیم دادخواست، جمع آوری مدارک و دفاع از حقوقتان در مراجع قانونی یاری رساند.