بطلان معامله چیست؟

بطلان معامله در واقع حالتی است که آثار عقد را سلب می کند. یابهتر است بگوییم به این معناست که شرایطی وجود دارد که بر اساس آن عقد از ابتدا نبوده است، خواه این وجود نداشتن در اثری باشد که طرفین توافق کرده اند. یا در نتیجه عوامل دیگر، زیرا ممکن است قراردادها پس از تنظیم به دلایلی مانند عدم صلاحیت هر یک از طرفین، عدم تمایل طرفین به نوشتن و …  اساسا باطل تلقی شوند.
گروه حقوقی رضا عبد المحمد متخصص در امور ملکی همراه شما در دعاوی مربوط به بطلان معامله است
در این صفحه به بررسی عوامل بطلان معامله می پردازیم. مطابق قانون مدنی ماده 190:«شرایط زیر برای صحت هر معامله ضروری است:قصد و رضایت طرفین مشروعیت معامله صلاحیت دو طرف موضوع خاص مورد معامله طبق ماده بال معامله ای که دارای شرایط فوق باشد صحیح است لذا هر معامله ای که دارای یک یا چند مورد از شرایط فوق نباشد باطل تلقی می شود. آنچنان که آگاهید عنوان بطلان معامله یکی از عناوین بسیار حائز اهمیت در زمینه ی حقوق است که در عموم مردم ابطال معامله هم ردیف بافسخ قراردادگرفته است و تصور میشود ولیکن این تصویر اشتباه می باشد زیرا که ابطال یک معامله از موردهایی در انحلال قرارداد میباشد ولی شروط و وضعیت آن با فسخ قرارداد و همچنین اقاله قرارداد بسیار متفاوت است.
بطلان معامله و ابطال سند در صورتی معتبر است که سند بر اساس معاملات غیر قانونی و نادرست تنظیم شده باشد. .
در این صورت شخص ابطال سند رسمی تنظیمی همراه با اعاده مالکیت رسمی به شکل قبل از سند ابطال شده را از دادگاه صالح درخواست می کند. بدیهی است اکثر دعاوی مربوط به ابطال معامله و اسناد رسمی مربوط به املاک است و وکلای متخصص در امور املاک و ثبتی میبایست مهارت لازم را برای ثبت و پیگیری این نوع دعوی دارا باشند موارد ابطال معامله و قرارداد در شروع این مورد را برای بررسی بطلان معامله یا عقد باید گفت که اکثر افراد یک جامعه در ارتباطات خود نیاز به انعقاد قرارداد و معامله ای دارند که در نگارش آن باید قوانینی را رعایت کنند که البته در صورت عدم رعایت می توان آن را باطل کرد. که همچنین تمام اشتباهات در معاملات منجر به بطلان عقد نمی شود.
برخی از اشتباهات در قراردادها که باعث ابطال معامله و بطلان معامله می شود:
۱-نوع قرارداد نادرست:
خط در نوع یا ماهیت قرارداد به این معناست که دو نفر می خواهند معامله کنند، اما یکی از طرفین قصد اجاره ملک مورد نظر را دارد، اما طرف دیگر قصد فروش ملک را دارد در صورتی که عقد در این صورت منعقد شود این انعقاد اشتباه موجب بطلان عقد می شود و یا به عبارت دیگر این عقد (معامله) باطل است
۲-اشتباه در عقد:
موضوع عقد یا معامله چیزی است که طرفین می خواهند مبادله کنند. در مورد اشتباه قرارداد می توان تصور کرد که شخصی قصد فروش میز یا خودروی پراید خود را دارد اما طرف مقابل قصد خرید صندلی یا تریلی در این صورت در صورت انعقاد قرارداد آن عقد باطل است.
اشتباه در شخص طرف معامله:
وقتی شخصیت شخصی دلیل انعقاد قرارداد یا عقد است و اشتباه در طرف عقد موجب بطلان معامله می شود، برای روشن شدن این موضوع به موردی توجه کنید که شخصی ماشین یا مالی را به دوستش هبه می دهد. اگر آن شخص دوست وی نباشد و اشتباه کرده باشد، معامله باطل است زیرا شخص به خاطر شخصیت آن شخص، ماشین یا اون مال را به او داده است.
اشتباه در موضوع معامله:
موضوع معامله چیزی است که طرف معامله به دلیل وجود آن حاضر به خرید آن باشد. به عنوان نمونه:اگر فردی گردنبند را به دلیل طلا بودن آن خریده است اما مشخص شود آن گردنبند طلا نبوده و مسی بوده است عقد به دلیل استفاده از طلا باطل است، و علت آن مسی بودن و عدم وجود طلا است چرا که  شخص قصد خرید طلا را داشته است. یکسری موارد هستند که اگر درمعامله بین طرفین قرارداد رعایت نشود هم بطلان معامله رخ نمی دهد که در ادامه برای شما بیان کردیم:
• رخ دادن اشتباه در اوصاف مهم معامله:اشتباه در رابطه با اوصاف مهم کالای مورد نظر در واقع اشتباهاتی هستند که رخ دادن آن تاثیر آنچنانی در معامله ایجاد نمیکند و سبب بطلان معامله نمیشود.به معنی ساده تر اگر کالای مورد نظر شما یکی از خصوصیاتی که برای شما حائز اهمیت نمیباشد را دارا نباشد باعث بطلان نمیشود و بلعکس اگه یک مشخصه مهم را دارا نباشد در نتیجه معامله باطل خواهد شد.
• اشتباه در ارزش های معامله:رخ دادن اشتباه در یکی از ارزش های مورد بحث معامله موجب فسخ قرارداد نمیشود ولی یک حق فسخ قرارداد به مشتری میدهد. مثلا اگر هزینه معامله 10 میلیون باشد و با قیمت4 5 میلیون معامله شود باعث بطلان معامله نمیشود.اما مشتری این حق را دارد که قرارداد را فسخ کند.
• سوء نیت فروشنده در معامله: اگر فروشنده ای قثد دیگری از فروش یک محصول داشته باشد برای یک محصول تقلبی را معامله کند و خریدار متوجه این موضوع نباشد و معامله را بپذیرد چون خریدار خود راضی به معامله بوده در نتیجه این معامله باطل نمیباشد .
• اشتباه در هدف معامله :اگر شخصی از انجام یک معامله یکقصدی داشته باشد و پس از معامله نتواند به آن هدف برسد موجب بطلان معامله نمیشود.
• اشتباه در فرد معامله کننده:در خیلی از معاملات پیش می آید که فردی برای منعقد کردن قرارداد می آید فرد دیگری میباشد که این موجب بطلان معامله نمیشود.

تفاوت بین فسخ و بطلان معامله

طبق اصول کلی میتوان به این شکل بیان کرد که فسخ در اصل در اثر عدم رعایت یکی از تعهدات مندرج در قرارداد شکل میگیرد و یا ناشی از نادیده گرفته شدن حقوق یکی از طرفین میباشد اما بطلان ، در اصل عدم رعایت یکی از اصول اساسی و بنیادین میباشد که باعث میشود که اصلا از شروع عقدی شکل نگیرد .

تفاوت میان بطلان معامله با ابطال معامله

بعضی اوقات عقد از ابتدا باطل میباشد همانند مواردی که در بالاتر ذکر کردیم که از سویی به آن باطل مطلق خواهند گفت . اما بعضی اوقات عقد میان طرفینی که معامله را صورت داده اند صحیح میباشد ولی شخص دیگری قادر است معامله آنها را باطل کند که به آن معامله ، معامله قابل ابطال خواهند گفت . مصداق های بطلان معامله در قانون مدنی زیاد میباشد اما در ابطال معامله میبایست به مباحثی در قانون تجارت رجوع کنید .

اثر جدایی ابطال معامله با بطلان معامله

در بطلان معامله و معامله باطل عقد از ابتدا هبچ اثری نخواهد داشت اما در ابطال معامله تا هنگامی که دادگاه حکم به باطل کردن نکرده است عقد صحیح میباشد و با حکم دادگاه از روز ابتدا باطل و بی اثر خواهد شد . همانطور که ذکر کردیم عبارت دقیق تر دادخواست اعلام بطلان میباشد اما به شکل مسامحه در دادخواست های دادگاه عبارت (ابطال معامله) مورد استفاده قرار میگیرد . در نتیجه ان چنانچه معامله باطل باشد به هر دلیل همانند موارد که در بالاتر ذکر کردیم قادر هستید از دادگاه اعلام بطلان آن را خواستار شد تا که پول پرداخت شده باز پس گرفته بشود .
تقدیم دادخواست بطلان دارای جنبه های فنی حقوقی میباشد که مناسب میباشد با وکلا و مشاوران مرتبط در زمینه مشورت کنید تا دادخواست رد نشود و هزینه بیشتری برایتان ایجاد نشود .

مدارک مورد نیاز به منظور طرح دعوی اعلام بطلان معامله

در حقوق اصلی وجود دارد به نام اصل صحت معاملات ، اصل مذکور به این معنی است که هر معامله ای که صورت می گیرد اصل بر صحت و درستی آن میباشد جز اینکه عدم صحت آن معلوم شود . به همین دلیل برای اینکه با طرح دعوی اعلام بطلان معامله قادر باشید معامله را باطل کنید لازم است که اسناد و مدارک اعلام بطلان معامله را دراختیار داشته باشید. این اسناد و مدارک به ترتیب زیر میباشند :
1. کپی برابر اصل قرارداد
2. کپی برابر اصل مالکیت
3. کپی برابر اصل کارت ملی
4. کپی برابر اصل شناسنامه
5. معاینه محلی
6. شهادت شهود
7. ارجاع به کارشناسی