شرط داوری به این معنی است که طرفین قراردادهای بین المللی با یکدیگر توافق می کنند که در صورت بروز اختلاف در قرارداد آن ها، این اختلاف را خارج از دادگاه و توسط یک تیم داوری حل و فصل کنند. این شرط ممکن است در قرارداد اصلی ذکر شود یا در سند جداگانه ای به توافق طرفین برسد. در این مقاله همراه ما باشید تا با شرط داوری بیشتر آشنا شویم. همچنین در ادامه جایگاه این شرط را در قراردادها، نحوه باطل کردن آن، نحوه وارد کردن اعتراض به رأی داوری و علت ضروری بودن حضور یک وکیل تجارت بین الملل در این شرط را بررسی می کنیم.
شرط داوری چیست؟
طبق این شرط آن ها باید برای حل اختلاف قراردادی خود، موضوع اختلاف به واسطه یک شخص ثالث به عنوان داور یا یک سازمان داوری مورد بررسی قرار بگیرد. اگر این توافق به شکل یکی از شرایط قرارداد بین المللی اصلی صورت بگیرد به آن شرط داوری می گویند و چنانچه در یک قرارداد و سند مستقل توافق شود به آن قرارداد داوری گفته می شود.
جایگاه شرط داوری در قراردادهای بین المللی
شرط داوری در قراردادهای بین المللی در حوزه حل اختلافات قراردادی، بسیار مؤثر است و کارایی زیادی دارد. قراردادهای بین المللی همواره به دلایل مختلفی دچار بروز اختلاف می شوند. طرح این اختلاف و بحث صلاحیت ها برای طرفین قرارداد زمان و هزینه زیادی را هدر می دهد. به همین دلیل طرفین قرارداد مایل هستند برای کاهش هزینه ها و اجتناب از مراجعه به دادگاه های خارجی که با ارکان دادرسی آن آشنایی ندارند، موضوعات اختلافی را به داوری ارجاع دهند. این کار همچنین موجب افزایش سرعت حل اختلاف و راحتی حل آن می شود. یکی از قوانین نمونه داوری، قانون آنسیترال است که به عنوان قوانین مدرن و جدیدی برای وضع قانون در زمینه داوری و تجارت بین الملل کاربرد دارد.
انواع شرط داوری
شرط داوری دارای انواع مختلفی است ک در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.
شرط داوری یک نفره
در این شرط داوری، طرفین قرارداد به این توافق می رسند که اختلافات را به واسطه یک داور حل و فصل کنند. این داور می تواند یک شخص مستقل باشد یا از یک موسسه داوری معین، انتخاب شود.
شرط داوری ۲ نفره
شرط داوری ۲ نفره به این معنا است که هر کدام از طرفین قرارداد می توانند یک داور را انتخاب کنند. سپس این دو داور یک داور دیگر را انتخاب می کنند تا در نقش داور مرکزی برای رسیدگی به مسائل و حل اختلاف مرتبط با قرارداد، عمل کند.
شرط داوری چند نفره
در این نوع شرط داوری، طرفین توافق می کنند که یک تیم از چند داور مختلف برای حل و فصل اختلافات تشکیل دهند. این داوران معمولا از حوزه های مختلفی مانند فناوری، حقوق و صنعت که با قرارداد مرتبط است، انتخاب می شوند.
شرط داوری اختیاری
در این نوع شرط داوری، طرفین قرارداد می توانند به طور آزادانه و بدون فشار به توافق برسند که اختلافات مربوط به قرارداد را از روش داوری حل کنند. این به آن معنا است که چنانچه یکی از طرفین قرارداد مایل نباشد اختلاف را از طریق داوری حل کند، می تواند برای حل اختلاف بین خود و طرف دیگر دادگاه را انتخاب کند.
شرط داوری اجباری
در این حالت طرفین برای حل اختلاف در قراردادهای بین المللی توافق می کنند که تمام اختلافات و مسائل مربوط به قرارداد را حتما به روش داوری حل کنند. در این صورت، طرفین مجبور هستند برای حل اختلاف شرط داوری را رعایت کند و قادر نیستند به دادگاه مراجعه کنند.
شرط داوری در شرایط ویژه
در شرط داوری ویژه، شرایط خاصی را در نظر می گیرند که تعیین می کند در چه شرایطی داوری اجباری است و در چه زمان هایی استفاده از آین شرط اختیاری است.
کمک گرفتن و دریافت مشاوره از یک وکیل تجارت در این زمینه ها می تواند در پیش برد قراردادهای بین المللی بسیار مؤثر واقع شود و شما بتوانید قرادادی حرفه ای تنظیم کنید که در تمام موارد کامل و بی نقص است.
باطل شدن شرط داوری و قرارداد
چنانچه قراردادی که در آن شرط داوری انجام شده باشد، منحل شود، باعث باطل شدن شرط داوری نمی شود. در این صورت، براساس یک سری قواعد حقوقی، اصل بر اعتبار مستقل شرط داوری از قرارداد است که به آن در اصطلاح، استقلال قرارداد داوری می گویند. در ادامه به برخی از این قواعد اشاره می کنیم.
به عنوان مثال طبق بند ۱ ماده ۲۳ قوانین داوری آنسیترال اصلاحی ۲۰۱۰، توافق نامه داوری از جهت تشکیل آن به قرارداد دیگری وابسته نیست و حتی در صورتی که قرارداد اصلی میان طرفین آن باطل شود، قرارداد داوری درست است. در این حالت می توان، موضوع اختلاف را به قرارداد داوری ارجاع داد؛ اما برای اینکه دچار تفسیرهای متعدد نشوید، حتما در شرط داوری بیان کنید که اعتبار این شرط براساس توافق طرفین قرارداد، از قرارداد اصلی مستقل است و رسیدگی به ادعاهای بطلان قرارداد نیز شامل آن می شود؛ زیرا در روند قضایی، بعضی از دادگاه ها معتقدند که در داوری داخلی شرط تابع عقد است و چنانچه قرارداد بین المللی باطل شود، شرط داوری نیز باطل است. در این صورت داور قادر نخواهد بود به موضوع اختلاف رسیدگی کند و حل و فصل اختلاف در صلاحیت دادگاه است.
نحوه وارد کردن اعتراض به رای داوری
باید گفت که رأی داوری قطعی است و طوری که می توان به آرای دادگاه های بدوی اعتراض کرد تا در دادگاه ثانویه و تجدید نظر تمام جنبه های رأی را مورد بررسی قرار داد، در مورد رأی داوری صدق نمی کند. بنابراین به طور کلی رأی داوری قابل اعتراض نیست؛ اما در صورتی که رأی صادر شده بر خلاف قانون باشد، می توان در دادگاه نسبت به ابطال رأی داوری، درخواست داد.
در این وضعیت، دادگاه فقط می تواند به موارد خاص و اساسی که در ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی به آن ها اشاره شده است، رسیدگی کند و دادگاه نمی تواند سایر اعتراضات دیگر را رسیدگی و بررسی کند. این موضوع اهمیت رأی داوری را نشان می دهد که به همین دلیل رأی داوری جزء آرای قطعی محسوب می شود.
ضرورت حضور وکیل تجارت بین الملل در پروسه داوری
همانطور که گفته شد، داوری یک رسیدگی و بررسی تک مرحله ای است و رأی صادر شده توسط داور مانند حکم دادگاه تجدیدنظر کاملا قطعی است. با این وجود که درخواست ابطال رأی داوری ممکن است، اما اگر داور قواعد چارچوب اصلی را به صورت کامل رعایت کرده است، رای او را نمی توان باطل کرد.
با این تفاسیر ریسک طرفین اختلاف در داوری بالا است مخصوصا که اگر داور به یکی از طرفین وابسته باشد. در زمینه و جریان داوری یک وکیل تجارت بین الملل متبحر و متخصص می تواند نقش بسزایی داشته باشد. این وکیل هم می تواند در ماهیت پرونده داوری و همچنین در تشریفات و شرایط آن مؤثر واقع شود. برای مثال وکیل می تواند بسیاری از مشکلات جریان داوری را شناسایی کند و مستندسازی کند. در این صورت امکان باطل کردن رأی داوری به خاطر همین اقدامات وکیل در مرحله بعدی آسان می شود.
نکته اخر اینکه با توجه به اثرات مهمی که شرط داوری در قراردادهای بین المللی دارد، توصیه می شود قبل از درج شرط داوری یا قبل از طرح درخواست داوری به داوری یا اگر قصد باطل کردن رای داوری را دارید، حتما از طریق شماره ۰۹۱۲۱۵۷۴۲۹۷ با مشاوران و وکلای تجارت بین الملل ما در ارتباط باشید و مشاوره دریافت کنید.
سوالات متداول شرط داوری در قراردادهای بین المللی
شرط داوری در قراردادهای بین المللی چیست؟
شرط داوری در قراردادهای بین المللی به توافقی بین طرفین قرارداد اشاره دارد که در صورت بروز اختلاف، مسئله به جای دادگاه های عمومی به داوری ارجاع داده شود. این شرط می تواند به تسریع حل و فصل اختلافات کمک کرده و هزینه های قضایی را کاهش دهد.
مزایای استفاده از شرط داوری در قراردادهای بین المللی چیست؟
استفاده از شرط داوری در قراردادهای بین المللی مزایای متعددی دارد، از جمله سرعت بیشتر در حل اختلافات، هزینه های کمتر نسبت به دادرسی های قضایی، محرمانه بودن فرایند داوری، و امکان انتخاب داوران با تخصص خاص در زمینه مورد اختلاف.
نمونه شرط داوری در قرارداد چگونه تنظیم می شود؟
نمونه شرط داوری باید شامل جزئیاتی نظیر نام و مکان موسسه داوری، تعداد داوران، زبان داوری، قوانین قابل اجرا و نحوه تعیین داوران باشد. به عنوان مثال: “هر گونه اختلاف ناشی از این قرارداد یا مرتبط با آن، به داوری مرکز داوری بین المللی تهران (TACI) ارجاع خواهد شد و مطابق با قوانین داوری آن مرکز حل و فصل خواهد شد.”
آیا شرط داوری در قراردادهای بین المللی از نظر قانونی الزام آور است؟
بله، شرط داوری در قراردادهای بین المللی از نظر قانونی الزام آور است و دادگاه ها به آن احترام می گذارند. طبق قانون داوری تجاری بین المللی ایران، توافق طرفین برای ارجاع اختلافات به داوری معتبر و قابل اجرا است، مگر اینکه توافق داوری با قوانین عمومی یا اخلاق حسنه مغایرت داشته باشد.
