امروزه با گسترشروابط معاملاتی و در نتیجه عدم شناخت دو طرف معامله ازشرایط و وضعیت مالی و توانایی در اجرای تعهدات و وضعیت مالی پیمانکاران، کارفرمایان و افراد خواهان خدمات پیمانکاری برای جلوگیری از ایجاد اختلافات و رسیدن کار به مراجع قضایی، اقدام به اخذ ضمانت نامه از طرف مقابل می کنند.

ضمانت نامه قرارداد

در معنی ساده ضمانت نامه یعنی عهده گرفتن پرداخت وجه مورد ضمانت در شرایطی که تعهدات از سوی طرف دیگر به انجام نرسد میتوان به شخص ثالث با همان ضامن می باشد.
پس ضمانت یک خط اطامینان برای نوشتن قرارداد بین طرفین می باشد. ضمانت صادرهاز بانک موجب فراهم شدن زمینه اطمینان در قرارداد دو طرف معامله و تسهیل و تسریع در انجام تعهدات و صحیح بودن اجرای آن خواهد شد.در نتیجه هدف از گرفتن ضمانت نامه پایبند بودن طرف دیگر معامله به قرارداد و تعهدات می باشد، و همینطور تامین یا جلوگیری از تضییع حقوق طرفین معامله و یا استرداد یا ضبط آن تابع شرایط مقرر شده در قوانین قرارداد هاست.  ضمانت نامه شرکت در مناقصه یا مزایده
ضمانت نامه شرکت در مزایده یا مناقصه به جهت تضمین قیمتی که پیمانکار برای اجرای طرح پیشنهاد داده است اخذ خواهد شد.
به این شکل که پس از منتشر شدن آگهی در روزنامه های کثیرالانتشارو دعوت از افراد واجد شرایط برای شرکت در مزایده یا مناقصه و بررسی پیشنهادات ارسال شده و اخذ ضمانت شرکت در مناقصهاز پیمانکاران، پیشنهادات ردیف های 1 و 2 و 3 که نسبت به سایر پیشنهادات، قیمت های مناسب تری ارائه کرده بودند به ترتیب به عنوان برنده انتخاب خواهند شد.
اگر که برنده اول به یکسری دلایلی از پیشنهادات خود منصرف بشود، ضمانت نامه شرکت در مناقصه از این شخص ضبط خواهد شد و از دیگر نفرات بعدی انتخاب شده برای انجام پروژه دعوت خواهد کرد.البته این نکته نیز توجه داشته باشید پس از تعیین برنده، اصل ضمانت نامه سایر پیمانکاران شرکت کننده در مناقصه جهت ابطال به بانک برگردانده خواهد شد.
 ضمانت نامه حسن انجام تعهدات(کار)
این ضمانت نامه به نیت انجام به موقع پیمانکاربه تعهدات در هنگام امضای قرارداد، از سمت پیمانکار به کارفرما ارائهخواهد شد. ضمانت نامه حسن انجام کار بعد از اتمام کار و به تصویب رسیدن صورت مجلس تحویل موقت، آزاد خواهد شد.
ضمانت نامه حسن انجام کار شامل چند درصد پیمان می باشد؟طبق ماده ۳۴ شرایط عمومی پیمان ،درهنگام امضای پیمان یا قرارداد و به جهت تضمین انجام تعهدات ناشی از قرارداد، پیمانکار باید ضمانت نامه ای معادل ۵ درصد مبلغ اولیه پیمان، صادره از بانک مورد قبول کارفرما و طبق نمونه ای که ضمیمه اسناد بوده است ،تسلیم کارفرما نماید. ضمانتنامه گفته شده می بایستی تا یک ماه بعد از تاریخ تحویل موقت موضوع پیمان نیز معتبر باشد.قابل ذکر می باشد که در ضمانت نامه حسن انجام کار از پرداخت هر صورت وضعیت به پیمانکار معمولاده درصد بابت سپرده حسن انجام کار که وجه الضمان عنوان میشود کسر خواهد شد که با توجه به درخواست و تقاضا پیمانکار، کارفرماتوانایی دارد سپرده حسن انجام کار را در مقابل ضمانت نامه پرداخت بکند.
 ضمانت نامه پیش پرداخت:
معمولا به جهت آغاز عملیات پیمان، پیمانکار درصدی از مبلغ قرارداد را به سبب تهیه و خرید تجهیزات، مصالح و غیره به عنوان پیش پرداخت به شکل ضمانت نامه ای تحت عنوان ضمانت نامه پیش پرداخت از کارفرما اخذ خواهد کرد که این مبلغ به موازات پیشرفت کار و تهیه میزان صورت وضعیت مرتبا از جانب کارفرما کسر خواهد شد.
اکثرا مبلغ ضمانت نامه پیش پرداخت 20% هزینه اولیه پیمان می باشد که قسط اول آن 8% الفاصله پس از تحویل زمین، قسط دوم آن 6.5% بعد از تهیه 60%ماشین آلات مورد نیاز و تجهیز کارگاه و قسط سوم آن 5.5% بعد از انجام 30% مبلغ اولیه پیمان به وسیله پیمانکار بر اساس صورت وضعیت های ماهانهاست که از جانب کارفرما می بایستی پرداخت بشود.
ضمانت نامه های متفرقه
جدا از تمامی مدل هایی که از ضمانت نامه های پیمانکاری ذکر کردیم امکان دارد که ذینفع خواستار نوعی از ضمانت نامه باشد که در هیچکدام از دسته های مذکور قرار نگیرد پس متون این دسته از ضمانت نامه ها توسط خود شخص نوشته خواهد شد . همانند ضمانت نامه هایی که برای افراد مشمول خدمت نظام وظیفه هستند و خواهان خروج از کشور میباشند . از انواع دیگر ضمانت نامه ها مضاف بر ضمانت نامه های ضمانت نامه شرکت در مزایده و مناقصه و ضمانت نامه حسن اجرای تعهدات میتوان به ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضامن اشاره کرد . این ضمانت نامه را کارفرما به منظور حصول اطمینان از درستی اجرای کار پیمانکار بر اساس شرایط پیمان مطالبه میکند . این ضمانت نامه دارای تاریخ سر رسید و همچنین مبلغ میباشد ، کارفرما به منظور اطمینان از درستی اجرای پروژه یکسری مبلغ را با عنوان حسن اجرای کار و یا همان وجه الضامن از مبلغ ناخالص صورت وضعیت های پیمانکار به مقدار 10% به ازای هر صورت وضعیت کم کرده و در حساب پیمانکار حفظ میکند و در زمان تقاضا پیمانکار در برابر دریافت ضمانت نامه بانکی این مبالغ را به وی برمیگرداند .
این ضمانت نامه به وسیله بانک صادر شده و طبق درخواست پیمانکار و به سود کارفرما میباشد و انرا به نام ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضامن میشناسند . عموما پیمانکاران در قرارداد های کوچک از تسلیم این ضمانت نامه به کارفرما خودداری میکنند زیرا در این قرارداد ها کسورات 10% به ازای هر صورت وضعیت مبلغ قابل توجهی برای نقدینگی نمیباشد . بر اساس ماده 4 مقررات URDG758 باید توجه داشت زمانی که ضمانت نامه مورد نظر از اختیار بانک ضمانت کننده در بیاید صادر شده محسوب خواهد شد و بلافاصله بعد از صادر شدن تعهد غیر قابل برگشت ضامن میشود و کارفرما بلافاصله پس از صدور این برگه با ارائه دادخواست کتبی به بانک قادر است درخواست دریافت وجه انرا از بانک بکند و وجه را دریافت کند ، در هر صورت که در اختیار ذینفع باشد و یا خیر ، صادر شدن ان کافی است تا بانک مسئول پرداخت ان پس از دریافت به محض انکه ضمانت نامه صادر شود و از بانک خارج بشود تعهد بانک صادر کننده به فرد ذینفع شروع خواهد شد . و در صورتی که اصل ضمانت نامه در دسترس ذینفع نباشد قادر است تا انرا از بانک طلب کند . در صورتی که پیمانکار ضمانت نامه را از بانک دریافت کند و انرا نزد خودش حفظ کند و به کارفرما ارائه نکند بازگرداندن ان به بانک زمینه ساز ازاد سازی و باطل کردن انرا ایجاد نمیکند و لازم است که کارفرما به شکل کتبی درخواست ازادسازی انرا به بانک ارائه کند . شروط تمدید به 2 بخش تقسیم خواهد شد ، یک بخش ان مقدمه شرط است و بخش دیگر ان نتیجه شرط است . در بخش مقدمه شرط با ارائه اسنادی است که در زمان ارائه به بانک ضمانت کننده باعث تمدید سر رسید برگه بهادار مذکور خواهد شد . در بیشتر این برگه ها تنها درخواست کتبی ذینفع با عنوان شرط تمدید ان ثبت میشود . اما چنانچه توافقی در میان طرفین و درخواست ضمانت خواه میتوان تمدید ضمانت نامه را شرط به ارائه کردن اسناد دیگری همانند موافقت درخواست کننده برگه مذکور ویا تایید شخص دیگری بکنند . برای مثال امکان دارد در متن برگه بهادار مذکور تمدید ان شرط به درخواست ذینفع میباشد و با تایید کتبی داور مرضی الطرفین مبنی بر عدم انجام تعهدها متقاضی باشند . در بخش نتیجه هم مدت زمان تمدید برگه مذکور پس از سررسید مهم میباشد . زمان تمدید امکان دارد بدون محدودیت و یا به شکل محدود مشخص شود . چنانچه شرط تمدید به طور نامحدود باشد ذینفع میتواند تا به دفعات بینهات خواهان تمدید برگه بهادار مذکور بشود . اما در صورتی که شرط به شکل محدود باشد برگه بهادار نهایتاتا تاریخ ذکر شده میتواند مورد تمدید قرار بگیرد .
نکته قابل توجه این است که شرط تمدید به شکل نامحدود برای بانک ضمانت کننده و پیمانکار دارای ریسک بالا میباشد و باید مورد توجه قرار بگیرد . پیمانکارانی که در رابطه با دریافت ضمانت نامه از بانک مشکلی ندارند این ضمانت نامه را تسلیم کارفرما میکنند تا هنگام پرداخت هر صورت وضعیت مورد تایید شامل کسر 10% کسورات قانونی نشوند .
در رابطه با اینکه ایا نیاز به این ضمانت نامه میباشد و یا خیر میبایست به شرایط پیمان و مدت زمان اجرای ان و مبالغ ریالی توجه کرد و در رابطه با هر پیمانی میبایست به شرایط خاص ان پیمان توجه کرد و نمیتوان نظر کلی برای تمامی پیمان ها ارائه کرد زیرا قرارداد های از نظر مدت زمان و مبلغ و … تفاوتهایی دارند .
در هرصورت مسلم است که در رابطه با تمامی واحد های تولیدی و خدماتی تامین نقدینگی از مسائل پر اهمیت است که پیروز مناقصات دولتی خواهند شد . در این رابطه به نسبت هرچقدر که میزان کسورات صورت وضعیت های شما کمتر شود میزان نقدینگی برای پروژه افزایش میابد و در مقابل اینها از طرفی شامل تعهدات بیشتری نسبت به بانک خواهید شد که این وضعیت برای ان دسته از پیمانکارانی که در سال مناقصات متفاوتی را پیروز میشه از پیمانکارانی که در سال مناقصات متفاوتی را پیروز میشوند جای تامل دارد .
چنانچه داوطلب دریافت ضمانت نامه بانکی طبق تودیع وثیقه میباشید لازم است تا هر چند سال 1 بار درخواست تجدید ارزشیابی ملک مورد وثیقه را ارائه کنید تا پس از ان بانک بعد از ارزیابی رسمی ارزش ملک را به روزرسانی کند تا میزان سقف دریافتی ضمانت نامه های ریالی در بانک برای شما ارتقا یابد .