بخشیدن مهریه به چه معناست؟
بخشیدن مهریه به معنای صرف نظر کردن زوجه از حق قانونی خود است که طبق عقد نکاح به او تعلق می‌گیرد. طبق قانون مدنی، زن پس از عقد مالک مهریه می شود و می‌تواند آن را طلب کند یا از آن بگذرد. وقتی زن تصمیم به بخشیدن مهریه می‌گیرد، این عمل یا از طریق سند رسمی در دفترخانه و یا به صورت سند عادی انجام می شود و به واسطه آن، زن حق مطالبه مهریه را از خود ساقط می‌کند.
دلایل و شرایط بخشیدن مهریه
بخشیدن مهریه تحت شرایط و دلایل مختلفی انجام می‌شود که در زیر به برخی از آنها اشاره شده است:
- حل اختلافات زناشویی و تسریع در فرآیند طلاق
- تمایل زن به کسب حقوق دیگر مانند حق طلاق یا حضانت فرزند
- بخشش مهریه در صورت رضایت و توافق دو طرف برای حفظ روابط خانوادگی
- جلوگیری از مشکلات اقتصادی و حقوقی پس از طلاق
- توافق زن و شوهر برای بخشیدن مهریه در قبال واگذاری اموال یا دارایی‌های دیگر
شرایط قانونی بخشیدن مهریه شامل موارد زیر است (در عکس مشاهده کنید)
نحوه بخشیدن مهریه
برای بخشیدن مهریه، زن می‌تواند از چند روش استفاده کند. یکی از این روش‌ها مراجعه به دفتر اسناد رسمی و تنظیم سند رسمی بخشش مهریه است. در این حالت، پس از امضای سند، مهریه به صورت قانونی بخشیده می‌شود. روش دیگر، تنظیم سند عادی یا دست‌نویس است که در آن زن با نوشتن متنی اعلام می‌کند که مهریه خود را بخشیده است. هرچند این نوع سند در برخی مواقع مشکلات قانونی به همراه دارد، اما همچنان معتبر است. در تمامی روش‌ها، حضور شاهدان برای جلوگیری از مشکلات آینده توصیه می‌شود.
بخشیدن مهریه در دفترخانه
یکی از معتبرترین روش های بخشیدن مهریه، مراجعه به دفترخانه و تنظیم سند رسمی است. در این روش، زن با حضور در دفتر اسناد رسمی و ارائه مدارک لازم، طی یک سند رسمی اعلام می‌کند که مهریه خود را به همسرش بخشیده است. این سند به طور قانونی و رسمی ثبت شده و از لحاظ حقوقی اعتبار بیشتری نسبت به اسناد عادی دارد. پس از تنظیم سند، دفترخانه این بخشش را به دفتر ازدواج اطلاع داده و آن را در قسمت ملاحظات سند ازدواج ثبت می‌کند.
هزینه بخشش مهریه در دفترخانه
هزینه بخشیدن مهریه در دفترخانه بستگی به تعرفه های تعیین شده از سوی سازمان ثبت اسناد و املاک دارد. این هزینه شامل هزینه‌های اداری، حق‌الزحمه دفترخانه و ثبت رسمی سند می‌شود. مبلغ این هزینه ها معمولاً متغیر است و بسته به میزان مهریه و نوع سند تنظیمی متفاوت خواهد بود. در برخی موارد، هزینه‌های مرتبط با تنظیم سند اقرار یا هبه نیز به این مبلغ اضافه می‌شود.
مدارک لازم برای ابرا مهریه
برای بخشیدن یا ابرا مهریه، زن باید مدارک زیر را در اختیار داشته باشد تا فرآیند قانونی به درستی انجام شود:
- شناسنامه و کارت ملی زن: برای احراز هویت و اثبات مالکیت مهریه
- عقدنامه یا سند ازدواج: به منظور بررسی شرایط مهریه و ثبت رسمی ازدواج
- سند مربوط به مهریه: در صورتی که مهریه به‌طور جداگانه در سندی مشخص شده باشد
- حضور شوهر: در برخی موارد برای امضای سند بخشش یا ابرا حضور شوهر نیز الزامی است
- سایر مدارک حقوقی: مانند هرگونه اسناد مرتبط با مهریه در صورت وجود
بذل مهریه
بذل مهریه به معنای این است که زن با رضایت کامل، بخشی یا تمام مهریه خود را در شرایطی خاص به شوهر می‌بخشد. این عمل معمولاً در زمان طلاق خلع انجام می‌شود، زمانی که زن برای دریافت طلاق حاضر به بخشیدن مهریه خود می‌شود. بذل مهریه در زمان عده طلاق خلع قابل بازگشت است، یعنی زن می‌تواند تا پایان عده از بخشش خود منصرف شود و مهریه را دوباره مطالبه کند.
هبه مهریه
هبه مهریه به این معناست که زن به‌طور کامل و بدون انتظار هیچ‌گونه عوض، مهریه خود را به شوهر می‌بخشد. هبه مهریه می‌تواند به‌صورت رسمی در دفتر اسناد ثبت شود یا به‌طور عادی و دست‌نویس انجام گیرد. در برخی موارد، هبه مهریه قابل بازگشت است، البته به شرطی که عین مهریه همچنان موجود باشد. این بخشش برخلاف بذل مهریه، بیشتر به نیت لطف و بدون شرط انجام می‌شود.
تفاوت بذل و هبه مهریه
بذل و هبه مهریه هر دو به معنای بخشیدن مهریه توسط زن است، اما تفاوت‌هایی میان این دو وجود دارد:
- بذل مهریه: معمولاً در شرایط طلاق خلع انجام می‌شود و زن بخشی از مهریه خود را در مقابل طلاق به شوهر می‌بخشد. این بذل مهریه تا پایان دوران عده قابل بازگشت است.
- هبه مهریه: به معنای بخشیدن کامل و بدون انتظار عوض مهریه به شوهر است. هبه می‌تواند رسمی یا عادی باشد و در برخی موارد، اگر عین مهریه موجود باشد، زن می‌تواند از هبه بازگردد.
- نیت: بذل بیشتر برای کسب منفعت یا توافقی مانند طلاق انجام می‌شود، در حالی که هبه بیشتر به نیت لطف و بدون انتظار مقابل است.
صلح مهریه به شوهر
در برخی موارد، زن می‌تواند مهریه خود را از طریق عقد صلح به شوهر ببخشد. این عمل حقوقی به معنای این است که زن و شوهر به توافق می‌رسند که مهریه زن در قبال یک مال یا حق دیگری به شوهر واگذار شود. عقد صلح نسبت به هبه و بذل مهریه معتبرتر و دارای پشتوانه قانونی قوی‌تری است. در این نوع بخشش، امکان بازگشت وجود ندارد، مگر اینکه در متن صلح نامه به شرایط خاصی اشاره شده باشد.
بخشش مهریه در قالب قرارداد صلح (صلح نامه بخشش مهریه)
در این روش، زن با شوهر توافق می‌کند که مهریه خود را به‌طور کامل یا جزئی به وی صلح کند. این صلح می‌تواند در ازای دریافت مال یا حقوق دیگر از شوهر باشد. پس از تنظیم و امضای صلح نامه، مهریه به‌صورت رسمی بخشیده می‌شود و امکان بازگشت آن وجود نخواهد داشت.
انواع مهریه
مهریه به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
- مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه به محض درخواست زن از سوی شوهر قابل پرداخت است. زن می‌تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را طلب کند و مرد موظف به پرداخت آن خواهد بود.
- مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به استطاعت مالی مرد است. یعنی زن تنها زمانی می‌تواند مهریه را طلب کند که مرد توانایی پرداخت آن را داشته باشد و این موضوع باید در دادگاه اثبات شود.
مهریه قابل برگشت
مهریه قابل برگشت به شرایطی اطلاق می‌شود که زن پس از بخشیدن مهریه خود، تحت شرایط قانونی مشخصی بتواند از بخشش خود برگردد و مهریه را دوباره مطالبه کند. این موضوع به‌ویژه در بذل مهریه در طلاق خلع دیده می‌شود، که زن می‌تواند تا پایان دوران عده از بخشش خود منصرف شود. همچنین، اگر زن مهریه را به صورت هبه کرده باشد و عین مهریه باقی مانده باشد، امکان بازگشت نیز وجود دارد.
مهریه غیر قابل برگشت
مهریه غیر قابل برگشت به مواردی اطلاق می‌شود که زن مهریه خود را به‌طور کامل و بدون حق بازگشت ببخشد. بخشش مهریه بدون بازگشت معمولاً در مواردی همچون صلح مهریه یا ابرا رخ می‌دهد. در این حالت، زن حق مطالبه دوباره مهریه خود را نخواهد داشت و بخشش به‌صورت نهایی و قطعی انجام می‌شود.
انواع روش های بخشش(ابرا) مهریه
بخشیدن یا ابرا مهریه می‌تواند از راه‌های مختلفی انجام شود. در زیر به انواع روش های رایج بخشیدن مهریه اشاره می‌کنیم:
۱-بخشش مهریه در طلاق توافقی
در طلاق توافقی، زن و شوهر با توافق یکدیگر تصمیم به جدایی می‌گیرند. در این حالت زن می‌تواند مهریه خود را به شوهر ببخشد تا روند طلاق سریع‌تر و با هزینه کمتر پیش برود. این نوع بخشش اغلب به دلیل توافقات دوجانبه و برای حل مسائل مالی بین طرفین صورت می‌گیرد.
۲-بخشش مهریه با سند عادی
زن می‌تواند مهریه خود را با تنظیم یک سند عادی به شوهر ببخشد. این سند ممکن است در قالب یک دست‌نوشته ساده تنظیم شود، اما اعتبار آن نسبت به سند رسمی کمتر است. برای جلوگیری از مشکلات حقوقی، حضور شاهدان و تأیید رسمی این سند توصیه می‌شود.
اعتبار سند عادی بخشش مهریه
اگرچه بخشش مهریه با سند عادی از نظر قانونی معتبر است، اما ممکن است در دادگاه‌ها به دلیل نبود تأیید رسمی یا حضور شاهدان با چالش مواجه شود. بهتر است برای اطمینان از اعتبار قانونی آن، سند در دفترخانه ثبت شود.
۳-بخشش مهریه بدون بازگشت (متن بخشش مهریه بدون بازگشت)
در این روش، زن مهریه خود را به‌طور کامل و قطعی به شوهر می‌بخشد و هیچ حقی برای بازگشت به مهریه باقی نمی‌گذارد. این نوع بخشش معمولاً با تنظیم سند رسمی در دفتر اسناد انجام می‌شود تا از نظر حقوقی غیرقابل بازگشت باشد.
۴-بخشش مهریه به صورت دست نوشته (متن بخشش مهریه روی کاغذ)
در این روش، زن با نوشتن یک دست‌نوشته ساده اعلام می‌کند که مهریه خود را بخشیده است. این نوع بخشش مهریه باید حتماً با حضور شاهدان انجام شود تا از نظر حقوقی معتبرتر باشد. در غیر این صورت، ممکن است در آینده به چالش کشیده شود.
۵-بخشش شفاهی مهریه
بخشش شفاهی مهریه، زمانی است که زن به‌طور شفاهی مهریه خود را به شوهر می‌بخشد. این روش به دلیل نبود سند مکتوب و رسمی، می‌تواند در آینده مشکلاتی از نظر اثبات در محاکم ایجاد کند.
۶-بخشش مهریه بدون شاهد
اگرچه از نظر قانونی زن می‌تواند بدون حضور شاهد مهریه خود را ببخشد، اما این روش ممکن است در آینده مشکلات حقوقی ایجاد کند، زیرا در نبود شاهد، اثبات ادعای بخشش مهریه دشوار خواهد بود.
چرا باید برای بخشش مهریه شاهد حضور داشته باشد؟
حضور شاهد برای اطمینان از قانونی و معتبر بودن بخشش مهریه بسیار مهم است. شاهدان می‌توانند در صورت بروز هرگونه اختلاف در آینده، صحت و درستی بخشش را تأیید کنند و از ادعاهای بعدی مبنی بر اجبار یا اکراه جلوگیری نمایند.
۷-بخشیدن مهریه قبل از طلاق
زن می‌تواند قبل از انجام مراحل رسمی طلاق، مهریه خود را به شوهر ببخشد. این روش معمولاً برای تسریع در فرآیند طلاق و کاهش هزینه‌های دادرسی استفاده می‌شود. در این صورت، زن حق مطالبه مهریه در آینده را از دست می‌دهد.
۸-بخشش مهریه در ازای حق طلاق (حق طلاق و بخشش مهریه)
زن می‌تواند در ازای دریافت حق طلاق از شوهر، مهریه خود را ببخشد. این توافق معمولاً به صورت رسمی در دفتر اسناد ثبت می‌شود تا از نظر حقوقی معتبر باشد.
مزایای بخشیدن مهریه برای گرفتن حق طلاق
یکی از مزایای این روش این است که زن می‌تواند بدون مواجهه با پیچیدگی‌های حقوقی، کنترل بیشتری بر فرآیند طلاق داشته باشد و با استفاده از حق طلاق خود به‌طور مستقل درخواست طلاق دهد.
معایب بخشیدن مهریه برای گرفتن حق طلاق
از معایب این روش، از دست دادن حق قانونی مطالبه مهریه است که ممکن است در آینده مشکلات مالی برای زن ایجاد کند. همچنین، در صورتی که به هر دلیل طلاق صورت نگیرد، زن مهریه خود را از دست داده است.
۹-ابرا مهریه برای گرفتن حضانت فرزند
زن می‌تواند با بخشیدن مهریه خود به شوهر، حضانت فرزند را به‌عنوان حق متقابل به دست آورد. این توافق معمولاً برای زنانی است که حاضرند مهریه خود را ببخشند تا حضانت فرزند را دریافت کنند.
۱۰-بخشش مهریه در عقد موقت (صیغه)
در عقد موقت نیز زن می‌تواند مهریه خود را به شوهر ببخشد. این بخشش به‌طور قانونی معتبر است و به شرط وجود مدارک مکتوب یا شاهدان قابل اثبات است.
۱۱-بخشش مهریه در حضور شاهد
بخشیدن مهریه در حضور شاهد از نظر حقوقی محکم‌تر است و احتمال مشکلات قانونی در آینده را کاهش می‌دهد. حضور دو شاهد بالغ و عاقل می‌تواند صحت و درستی بخشش را تضمین کند.
۱۲-بخشش مهریه بدون اجازه پدر
زن برای بخشیدن مهریه خود نیازی به اجازه پدر یا ولی قهری ندارد. زن به‌عنوان مالک قانونی مهریه می‌تواند در مورد آن تصمیم بگیرد و بدون نیاز به رضایت پدر آن را ببخشد.
۱۳-بخشش مهریه در طلاق غیابی
در طلاق غیابی، زن می‌تواند با بخشیدن مهریه خود به دادگاه درخواست طلاق بدهد. این بخشش معمولاً در مواردی انجام می‌شود که شوهر در کشور حضور ندارد یا امکان پیگیری حقوقی از او دشوار است.
۱۴-ابرا مهریه قبل از عقد و ازدواج
زن می‌تواند پیش از انجام عقد و ازدواج، با تنظیم سندی مهریه خود را به شوهر ببخشد. این نوع بخشش معمولاً در توافقات مالی پیش از ازدواج یا در چارچوب قراردادهای خاص انجام می‌شود.
۱۵-بخشش مهریه در خارج از کشور
زن می‌تواند در خارج از ایران نیز مهریه خود را به شوهر ببخشد. این بخشش باید مطابق با قوانین کشور محل اقامت و همچنین قوانین ایران باشد تا از نظر حقوقی معتبر تلقی شود.
۱۶-بخشش مهریه در طلاق خلع
در طلاق خلع، زن می‌تواند بخشی یا تمام مهریه خود را به شوهر ببخشد تا رضایت او برای طلاق را به دست آورد. این بخشش تا پایان دوران عده قابل بازگشت است و زن می‌تواند از بذل خود منصرف شود.
۱۷-بخشش مهریه با تهدید
اگر زن تحت فشار یا تهدید مهریه خود را ببخشد، این بخشش از نظر قانونی معتبر نیست. زن می‌تواند با اثبات تهدید یا اجبار در دادگاه، این بخشش را ابطال کند.
۱۸- ابرا ذمه مهریه
ابرا ذمه مهریه به معنای این است که زن به‌طور کامل از حق خود نسبت به مهریه صرف‌نظر می‌کند و ذمه شوهر را از پرداخت مهریه آزاد می‌کند. این بخشش غیرقابل بازگشت است و زن پس از آن نمی‌تواند مهریه را مطالبه کند.
فریب در بخشش مهریه
در برخی موارد، زن ممکن است تحت شرایط فریب یا اطلاعات نادرست اقدام به بخشیدن مهریه خود کند. فریب در بخشش مهریه زمانی رخ می‌دهد که شوهر با ارائه اطلاعات غلط یا تحت فشار قرار دادن زن، او را به بخشیدن مهریه ترغیب کند. اگر زن بتواند اثبات کند که در زمان بخشیدن مهریه فریب خورده است، این بخشش از نظر قانونی معتبر نبوده و زن می‌تواند با ارائه دلایل کافی به دادگاه، این بخشش را ابطال کند. برای اطلاعات بیشتر مقاله فریب در بخشش مهریه را مطالعه کنید.
ابطال سند بخشش مهریه
در صورتی که زن پس از بخشیدن مهریه متوجه شود که این کار تحت شرایط فریب، اکراه یا اجبار انجام شده است، می‌تواند درخواست ابطال سند بخشش مهریه را از دادگاه مطرح کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد موجود، اگر فریب یا اجبار در فرآیند بخشیدن مهریه اثبات شود، سند را باطل کرده و زن مجدداً می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند.
سوالات متداول درباره بخشش مهریه
آیا بعد از بخشیدن مهریه می توان آن را مطالبه کرد؟
بسته به نوع بخشش، پاسخ متفاوت است. اگر مهریه به‌طور کامل و قطعی ابرا یا هبه شده باشد، امکان بازگشت وجود ندارد. اما اگر در طلاق خلع مهریه بخشیده شده باشد، زن تا پایان دوران عده می‌تواند از بذل خود منصرف شود.
آیا زن برای این که مهریه‌اش را ببخشد ملزم به رعایت کردن شرایط خاصی است؟
بله، زن باید از نظر حقوقی اهلیت داشته باشد و عمل بخشیدن باید به‌طور کاملاً اختیاری و بدون اجبار صورت گیرد. همچنین، بخشش مهریه در دفتر اسناد رسمی یا با سند معتبر انجام شود.
آیا بخشیدن مهریه روی برگه عادی منع قانونی دارد؟
خیر، بخشش مهریه با سند عادی نیز از نظر قانونی معتبر است، اما بهتر است این عمل با حضور شاهدان انجام شود تا از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.
چه مدارکی برای بخشیدن مهریه در دفتر اسناد رسمی لازم خواهد بود که همراه زن باشد؟
مدارکی مانند شناسنامه و کارت ملی زن و شوهر، سند ازدواج و در برخی موارد حضور شوهر برای امضای سند بخشش لازم است.
آیا بخشیدن مهریه برای گرفتن حق طلاق است؟
در برخی موارد، زن ممکن است مهریه خود را در ازای دریافت حق طلاق به شوهر ببخشد. این توافق باید به‌صورت رسمی ثبت شود تا از نظر حقوقی معتبر باشد.
آیا برای بخشش مهریه اجازه پدر لازم است؟
خیر، زن نیازی به اجازه پدر یا ولی قهری برای بخشیدن مهریه ندارد. او به‌عنوان مالک مهریه می‌تواند به‌طور مستقل تصمیم بگیرد.
آیا دست نوشته مهریه اعتبار دارد؟
بله، دست نوشته مهریه از نظر قانونی اعتبار دارد، اما بهتر است با حضور شاهدان امضا شود تا در آینده مشکلات قانونی به وجود نیاید.
