انواع مهریه و شرایط پرداخت آن ها

در این مقاله از سایت عبدالمحمد به طور جامع و کامل به بررسی انواع مهریه و تمام جزئیات مربوط به آن می پردازیم. از تعریف مهریه و اهمیت آن در اسلام گرفته تا معرفی انواع مهریه بر اساس زمان تعیین، نحوه پرداخت و توانایی مالی زوج، همه و همه در این راهنمای کاربردی توضیح داده شده اند. همچنین قوانین و مقررات به روز مهریه، نحوه محاسبه آن به نرخ روز، شرایط و مراحل دریافت مهریه از طریق دادگاه و اداره اجرای ثبت، و تفاوت های این دو روش را به تفصیل شرح خواهیم داد. اگر به دنبال پاسخ سوالات خود در مورد مهریه هستید و می خواهید با آگاهی کامل از حقوق خود در این زمینه مطلع شوید، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.

 مهریه چیست و چه اهمیتی دارد؟

مهریه حقی مالی است که بر اساس عقد نکاح، به زن تعلق می گیرد و مرد موظف به پرداخت آن است. مهریه می تواند به صورت نقدی، سکه، ملک یا هر مال دیگری با ارزش مالی مشخص تعیین شود. اهمیت مهریه در اسلام به عنوان پشتوانه ای برای زن در زندگی مشترک و بعد از آن، و همچنین به عنوان عاملی بازدارنده در برابر طلاق های ناگهانی و بدون دلیل موجه است. در واقع، مهریه تضمینی برای حفظ حقوق زن و حمایت از او در شرایط مختلف زندگی محسوب می شود و با اجرا گذاشتن مهریه زن میتواند به حق و حقوق خود در زندگی برسد.

 معرفی انواع مهریه بر اساس زمان تعیین و نحوه پرداخت

مهریه به طور کلی به چند دسته اصلی تقسیم می شود که هر کدام شرایط و ویژگی های خاص خود را دارند. شناخت این دسته ها به زوجین کمک می کند تا با آگاهی کامل، نوع مهریه خود را انتخاب کنند.

 مهرالمسمی: مهریه توافقی در زمان عقد

مهرالمسمی مهریه ای است که میزان و نوع آن قبل از جاری شدن عقد نکاح، با توافق کامل زوجین تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. این نوع مهریه رایج ترین نوع مهریه در ایران است. مهریه معین شده باید دارای ارزش مالی و قابلیت داد و ستد باشد. همچنین زوج باید توانایی پرداخت آن را داشته باشد. اگر مهریه به صورت سکه یا طلا تعیین شود، در زمان مطالبه، محاسبه مهریه به نرخ روز انجام خواهد شد. برای تعیین مهرالمسمی بهتر است از یک وکیل مهریه مشورت بگیرید.

 مهرالمثل: مهریه تعیین شده بر اساس شأن زوجه

در عقد دائم، اگر مهرالمسمی مجهول باشد یا اینکه مالکیت آن متعلق به زوجه نباشد، مهرالمثل به زن تعلق خواهد گرفت. همچنین در صورتی که در عقد دائم مهریه ای تعیین نشده باشد، پس از وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. میزان مهرالمثل بر اساس شأن و وضعیت خانوادگی زوجه، وضعیت بستگان و نزدیکان او و عرف محل زندگی او تعیین می شود. به عنوان مثال، تحصیلات، شغل، وضعیت اقتصادی خانواده پدری زوجه و مواردی از این دست در تعیین مهرالمثل تأثیرگذار هستند.

 مهرالمتعه: مهریه در صورت طلاق قبل از نزدیکی

مهرالمتعه نوعی مهریه است که در عقد دائم و در شرایطی خاص به زن تعلق می گیرد. اگر در عقد دائم مهری تعیین نشده باشد و پیش از وقوع نزدیکی، طلاق بین زوجین رخ دهد، مرد موظف به پرداخت مهرالمتعه به زن است. میزان مهرالمتعه بر خلاف مهرالمثل، بر اساس وضعیت اقتصادی مرد تعیین می شود و نه بر اساس شأن زن. به بیان ساده تر، هر چه مرد متمول تر باشد، میزان مهرالمتعه نیز بیشتر خواهد بود. طبق ماده 1093 قانون مدنی “هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است.” برای اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله «مهریه دختر باکره» را مطالعه کنید.

 مهرالسنه: مهریه دختران پیامبر (ص)

مهرالسنه، که به آن مهریه حضرت زهرا (س) نیز گفته می شود، میزان مهریه ای است که پیامبر اکرم (ص) برای دخترشان حضرت فاطمه (س) تعیین کردند. اگرچه در قانون مدنی به طور صریح به مهرالسنه اشاره نشده است، اما محاکم در تعیین مهرالمثل، به مهرالسنه نیز توجه می کنند. میزان مهرالسنه پانصد درهم نقره است که باید در زمان مطالبه، به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود. با توجه به نوسانات قیمت نقره، برای محاسبه دقیق مهرالسنه می توان از مراجع تقلید یا کارشناسان مربوطه استعلام گرفت.

 انواع مهریه بر اساس توانایی مالی زوج

علاوه بر تقسیم بندی مهریه بر اساس زمان تعیین و نحوه پرداخت، می توان مهریه را بر اساس توانایی مالی زوج نیز به دو دسته کلی تقسیم کرد.

 مهریه عندالمطالبه: تعهد فوری زوج به پرداخت

مهریه عندالمطالبه به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، می تواند مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مرد نیز موظف به پرداخت فوری آن است. به عبارت دیگر، در این نوع مهریه، پرداخت مهریه منوط به شرط یا زمان خاصی نیست و به محض مطالبه زن، باید پرداخت شود. اگر مرد از پرداخت مهریه عندالمطالبه خودداری کند، زن می تواند از طریق مراجع قانونی اقدام کند. سریع ترین راه گرفتن مهریه عندالمطالبه اقدام از طریق اداره اجرای ثبت است.

 مهریه عندالاستطاعه: تعهد پرداخت منوط به توانایی مالی

در مهریه عندالاستطاعه، پرداخت مهریه از سوی مرد، مشروط به داشتن استطاعت و توانایی مالی او است. به این معنا که زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن را در دادگاه اثبات کند. اثبات توانایی مالی مرد معمولاً از طریق معرفی اموال، حساب های بانکی، فیش حقوقی و سایر مدارک مالی صورت می گیرد. در این نوع مهریه، بار اثبات بر عهده زن است.

 قوانین و مقررات مربوط به پرداخت مهریه

قوانین گرفتن مهریه در سال های اخیر دستخوش تغییراتی شده است. در ادامه به برخی از مهم ترین قوانین و مقررات مربوط به پرداخت مهریه اشاره می کنیم.

 آخرین تغییرات قانون مهریه: چه چیزهایی باید بدانید؟

یکی از مهم ترین تغییرات قانون مهریه، تعیین سقف 110 سکه برای به زندان افتادن مرد است. بر اساس ماده 22 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، اگر مهریه تا 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، در صورت عدم پرداخت و مطالبه مهریه از دادگاه و اثبات عدم توانایی مالی مرد، دادگاه می تواند حکم به تقسیط مهریه بدهد. اما اگر مهریه بیش از 110 سکه باشد، برای مازاد 110 سکه، تنها در صورتی که توانایی مالی مرد برای پرداخت اثبات شود، امکان دریافت آن وجود دارد. در غیر این صورت، برای مازاد 110 سکه، حکم جلب صادر نخواهد شد.

 شرایط و نحوه پرداخت مهریه

زن از لحظه جاری شدن عقد نکاح، مالک مهریه است و می تواند آن را مطالبه کند. در صورت فوت شوهر، مهریه زن از اموال باقی مانده از او پرداخت می شود. ابتدا مهریه به عنوان یکی از دیون ممتاز از اموال متوفی پرداخت می شود و سپس باقی اموال بین وراث تقسیم می شود. مهریه بعد از فوت همسر نیز باید به نرخ روز محاسبه شود. اگر مرد توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند از دادگاه تقاضای تقسیط مهریه کند. دادگاه با بررسی وضعیت مالی مرد، در صورت احراز عدم توانایی او، حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد. در صورت عدم پرداخت اقساط مهریه، زن می تواند نسبت به توقیف اموال برای مهریه اقدام کند.

 نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز

در صورتی که مهریه وجه نقد باشد، باید به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود. برای محاسبه مهریه به نرخ روز، از شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی اعلام می شود استفاده می کنند. این شاخص نرخ تورم را نشان می دهد و بر اساس آن می توان ارزش روز مهریه را محاسبه کرد.

فرمول محاسبه مهریه به نرخ روز:

ارزش روز مهریه = (عدد شاخص در سال پرداخت / عدد شاخص در سال وقوع عقد) * مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه

همچنین می توان از سامانه های آنلاین محاسبه مهریه به نرخ روز نیز استفاده کرد.

 تفاوت مطالبه مهریه از طریق دادگاه و اداره اجرای ثبت

برای مطالبه مهریه، دو راه اصلی پیش روی زوجه وجود دارد: مطالبه مهریه از دادگاه خانواده یا اقدام از طریق اداره اجرای ثبت اسناد. هر کدام از این روش ها مزایا و معایب خاص خود را دارند که در ادامه به تفصیل به آن ها می پردازیم:

 مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

در این روش، زوجه باید با تنظیم دادخواستی دقیق و ذکر دلایل و مستندات، مطالبه مهریه خود را به دادگاه خانواده ارائه دهد. برای این کار بهتر است از یک وکیل مهریه کمک بگیرید. دادگاه پس از ثبت دادخواست، وقت رسیدگی تعیین می کند و طرفین (زوج و زوجه) را برای ادای توضیحات دعوت می کند. در جلسه رسیدگی، زوجه باید دلایل خود برای مطالبه مهریه را بیان کند و مدارک لازم را ارائه دهد. زوج نیز می تواند در صورت داشتن دفاعیه، آن را به دادگاه ارائه کند. در نهایت، دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.

 مزایای مطالبه مهریه از طریق دادگاه

یکی از مهم ترین مزایای مطالبه مهریه از دادگاه، امکان تقسیط مهریه در صورت اثبات اعسار (ناتوانی مالی) زوج است. اگر زوج بتواند به دادگاه ثابت کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، دادگاه می تواند حکم به پرداخت اقساطی مهریه صادر کند. همچنین در دادگاه، قاضی فرصت کافی برای بررسی دقیق پرونده، شنیدن اظهارات طرفین و بررسی مدارک و مستندات را دارد. این امر می تواند به صدور حکم عادلانه تر کمک کند. در صورت صدور حکم به نفع زوجه و عدم پرداخت مهریه توسط زوج، زوجه می تواند از طریق اجرای احکام دادگاه، نسبت به توقیف اموال برای مهریه اقدام کند.

 معایب مطالبه مهریه از طریق دادگاه

روند رسیدگی به پرونده های مهریه در دادگاه معمولاً زمان بر است و ممکن است ماه ها طول بکشد تا حکم نهایی صادر شود. همچنین طرح دعوی در دادگاه مستلزم پرداخت هزینه های دادرسی از جمله هزینه ثبت دادخواست، هزینه اوراق و ابلاغ و … است. علاوه بر این، حضور در جلسات دادگاه و پیگیری پرونده می تواند برای زوجه استرس زا و طاقت فرسا باشد.

 مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت

در این روش، زوجه با در دست داشتن اصل سند ازدواج و کپی برابر اصل آن به اداره اجرای ثبت اسناد محل وقوع عقد مراجعه می کند و درخواست صدور اجراییه برای مهریه می کند. اداره اجرای ثبت پس از بررسی مدارک، اجراییه صادر کرده و آن را به زوج ابلاغ می کند. زوج 10 روز فرصت دارد تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند. در غیر این صورت، زوجه می تواند از طریق اداره اجرای ثبت نسبت به توقیف اموال برای مهریه اقدام کند.

 مزایای مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت

سریع ترین راه گرفتن مهریه اقدام از طریق اداره اجرای ثبت است. صدور اجراییه و توقیف اموال از طریق اداره اجرای ثبت در مقایسه با دادگاه، بسیار سریع تر انجام می شود و معمولاً در کمتر از چند هفته می توان به نتیجه رسید. همچنین هزینه های دادرسی در اداره اجرای ثبت کمتر از دادگاه است. در این روش نیازی به حضور در جلسات متعدد و پیچیده دادگاه نیست و روند کار به صورت اداری انجام می شود.

 معایب مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت

یکی از مهم ترین معایب این روش، عدم امکان تقسیط مهریه است. در اداره اجرای ثبت، زوج یا باید مهریه را به طور کامل پرداخت کند یا اموالش توقیف خواهد شد. همچنین اداره اجرای ثبت صلاحیت رسیدگی به اعسار زوج را ندارد و در صورت ادعای ناتوانی مالی توسط زوج، پرونده به دادگاه ارجاع داده می شود. اگر اموال قابل توقیفی از زوج در دسترس نباشد، زوجه عملاً به نتیجه ای نخواهد رسید و باید به دادگاه مراجعه کند.

 سخن پایانی

مهریه یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح است و آگاهی از انواع و شرایط آن برای زوجین ضروری است. در این مقاله سعی کردیم تا به طور کامل به بررسی انواع مهریه، قوانین و مقررات مربوط به آن و نحوه محاسبه و مطالبه آن بپردازیم. به یاد داشته باشید در مواردی که مهریه به زن تعلق نمیگیرد نیز مراجع قانونی و قضایی میتوانند به شما کمک کنند که در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نخواهد گرفت، همچنین در طلاق چه چیزی به زن به عنوان مهریه تعلق میگیرد؟ نیز سوالی است که مکررا پرسیده میشود و جواب این سوال همان مهریه مندرج در سند ازدواج می باشد. آیا مهریه زندان دارد؟ خیر، مگر در شرایط خاص و برای مهریه زیر 110 سکه. همچنین گرفتن مهریه از ارث نیز منوط به شرایطی است که میتوانید با کمک وکیل مهریه مجرب از آن مطلع شوید.

سوالات متداول:

مهریه عندالمطالبه بهتر است یا عندالاستطاعه؟

انتخاب بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه به شرایط و توافق زوجین بستگی دارد. مهریه عندالمطالبه برای زن تضمین بیشتری ایجاد می کند زیرا زوج موظف به پرداخت آن در هر زمان است. اما مهریه عندالاستطاعه برای مرد مناسب تر است زیرا تنها در صورت توانایی مالی موظف به پرداخت آن خواهد بود. در نهایت، بهترین نوع مهریه، مهریه ای است که با توافق و رضایت کامل زوجین تعیین شده باشد.

آیا می توان مهریه را بعد از عقد تغییر داد؟

بله، امکان تغییر مهریه بعد از عقد با توافق زوجین وجود دارد. برای این کار، زوجین باید به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کنند و اقرارنامه ای مبنی بر تغییر مهریه تنظیم کنند.

در صورت فوت شوهر، تکلیف مهریه چه می شود؟

در صورت فوت شوهر، مهریه زن از اموال باقی مانده از او پرداخت می شود. ابتدا مهریه به عنوان یکی از دیون ممتاز از اموال متوفی پرداخت می شود و سپس باقی اموال بین وراث تقسیم می شود.

آیا زن می تواند بدون طلاق، مهریه خود را مطالبه کند؟

بله، زن می تواند بدون قصد طلاق، مهریه خود را از طریق دادگاه یا اداره اجرای ثبت مطالبه کند.

آیا برای مهریه کمتر از 110 سکه هم می توان مرد را به زندان انداخت؟

خیر، طبق قانون جدید، فقط در صورتی که مهریه تا 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، زن می تواند در صورت عدم پرداخت مهریه و عدم توانایی مالی مرد برای پرداخت، تقاضای صدور حکم جلب کند. اما در عمل، دادگاه ها معمولاً به جای صدور حکم جلب، حکم به تقسیط مهریه می دهند. برای مهریه بیش از 110 سکه، حکم جلب صادر نخواهد شد و زن فقط می تواند در صورت اثبات توانایی مالی مرد، مازاد بر 110 سکه را مطالبه کند. البته شما میتوانید مقاله قانون ۱۴ سکه مهریه را مطالعه کنید.