قصاص مجازاتی است که دین اسلام برای مجرمی که به زندگی و حیات یک انسان پایان داده است، در نظر گرفته شده است. هدف از اجرای قصاص نفس جلوگیری از رفتار های انتقام جویانه بی حد و مرز، حفظ امنیت اجتماعی و تامین عدالت کیفری است. اجرای قصاص نفس بعد از آوردن مجرم به محل اجرای حکم و خواندن حکم قاضی توسط منشی دادگاه، به اجرا درمی آید.
اجرای قصاص نفس به شیوه ها و ابزارهای متفاوتی انجام می شود. این حکم ممکن است به صورت حلق آویز شدن به چوبه دار، شلیک اسلحه آتشین یا اتصال الکتریسیته باشد. همچنین ممکن است قاضی نحوه دیگری را برای اجرای قصاص نفس تشخیص بدهد. در این مقاله جنبه حقوقی این موضوع را که شامل موضوعاتی مثل اجرای حکم، تقاضای اجرا از سوی اولیاء دم و موانع اجرا است را بررسی می کنیم.
قصاص نفس
قصاص نفس مجازاتی است که فقط برای یک مصداق به کار می رود. حکم قصاص نفس تنها برای ارتکاب جرم قتل عمد، مقرر و وضع شده است. پس از ارسال کردن پرونده به اجرای احکام، برای اجرای حکم قصاص نفس، قاضی وظیفه دارد حتمیت و لازم الاجرا بودن حکم را مورد تفحص و بررسی قرار دهد و در صورت قطعی بودن حکم و ابلاغ صحیح حکم به مجرم یا وکیل او، دستور اجرای حکم قصاص را صادر کند.
اجرای قصاص نفس
صاحب قصاص نفس که همان اولیای دم مقتول هستند، می توانند از قاتل گذشت کنند یا قصاص او را بخواهند. به علاوه، آن ها قادرند با مصالحه به دریافت دیه از قصاص کردن مجرم صرف نظر کنند؛ اما در صورتی که اولیای دم مقتول اجرای قصاص نفس را بخواهند، بعد از صادر شدن حکم، اعدام یا قصاص نفس مجرم، بر اساس شرایط بیان شده در قانون مجازات اسلامی اجرا می شود.
در ماده ۴۳۶ قانون مجازات اسلامی آورده شده است که قصاص نفس تنها باید به شیوه ی متعارفی که کمترین صدمه را به فرد محکوم برساند، انجام شود. بر همین اساس در صورتی که فرد محکوم زن بارداری باشد و حکم او قصاص نفس باشد، باید تا زمانی که طفل را حمل می کند، اجرای حکم قصاص را به تاخیر بیندازند. همچنین درصورتی که بعد از متولد شدن طفل امکان از بین رفتن طفل وجود داشته باشد، باید تا زمانی که حیات نوزاد تضمین می شود، از اجرای قصاص نفس جلوگیری به عمل آید.
موارد اجرای قصاص نفس
بر اساس ماده ۴۳۸ قانون مجازات اسلامی برای اجرای قصاص نفس باید یک سری موارد رعایت شوند. قانون گذاران چگونگی اجرا و شرایط قصاص نفس را بیان کرده اند. به دلیل این که زندگی و حیات هر انسانی بسیار ارزشمند است و هر فردی که موجب گرفتن جان فرد دیگری می شود، سزاوار قصاص نفس و اعدام است، اجرای حکم قصاص نفس لازم است. در زیر برخی قوانین اجرای قصاص نفس آورده شده است:
- اگر پس از اجرای قصاص نفس و اعدام، محکوم علیه زنده بماند، حق قصاص برای صاحب حق قصاص و اولیای دم مقتول محفوظ است. یعنی آن ها قادر هستند مجددا قصاص نفس قاتل را درخواست کنند.
- در صورتی که محکوم علیه را به گونه ای که صحیح و جایز نیست، قصاص کرده باشند و قاتل آسیب دیده باشد یا شرایط قصاص عضو نیز وجود داشته باشد. قاتل می تواند حق قصاص عضو ولی دم را داشته باشد و حق درخواست قصاص نفس نیز برای ولی دم مقتول باقی بماند؛ اما قاتل باید پیش از اجرای قصاص نفس حق خود را بگیرد. یعنی درخواست قصاص عضو ولی دم را بخواهد یا گذشت و مصالحه کند. در صورتی که ولی دم مقتول نخواهد مجددا قاتل را قصاص کند، قاتل حق درخواست قصاص عضو ولی دم را ندارد.
ذکر این نکته لازم است که اگر فرد محکوم علیه برای فرار از قصاص نفس، به مصالحه، گذشت و گرفتن حق خود حاضر نشود، ولی دم مقتول می تواند از قاتل شکایت کند. در این صورت، دادگاه مدت مناسبی را مشخص می کند و به قاتل فرصت می دهد تا طی این مدت به مصالحه، گذشت یا درخواست قصاص عضو اقدام کند. در صورتی که در این مدت اقدام نکند، ولی دم مقتول به تعزیز مقرر در قانون محکوم می شود و با درخواست او حکم قصاص نفس اجرا می شود که حق قصاص عضو همچنان برای ورثه محکوم علیه، محفوظ می ماند.
شما می توانید برای آگاهی از سایر شرایط اجرای قصاص نفس، از یک وکیل قتل مشاوره بگیرید.
شیوه و ابزار اجرای قصاص نفس
بعد از صادر شدن حکم توسط قاضی، محکوم به محل اجرای حکم برده می شود. سپس حکم به واسطه منشی دادگاه قرائت شده و در نهایت حکم قصاص نفس به اجرا درمی آید.
طبق ماده ۱۴ قانون اساسی، ابزار اجرای قصاص نفس ممکن است به صورت به دار آویختن محکوم، شلیک اسلحه و اتصال الکتریسیته به بدن محکوم باشد. به علاوه، ممکن است به تشخیص قاضی صادرکننده رای، حکم به صورت دیگری به اجرا درآید.
در تبصره همین ماده آمده است که اگر در حکم صادر شده، نسبت به نحوه و چگونگی اعدام، قتل و قصاص ترتیب خاصی مقرر نشده بود، محکوم به دار آویخته می شود.
بر اساس ماده ۲۶۵ قانون اساسی، ولی دم قادر است شخصا، مباشرت در اجرای حکم را بر عهده بگیرد. در این صورت ولی دم می تواند طناب را بر گردن محکوم قرار دهد و زیر پای محکوم علیه را خالی کند تا مجرم در هوا معلق بماند و حیاتش به پایان برسد.
رسیدگی به این گونه پرونده ها وظیفه وکیل قتل است و کسانی که با این مسائل درگیر هستند باید با یک وکیل قتل جهت رسیدگی به پرونده مشورت کنند.
موانع اجرای قصاص نفس
موانعی وجود دارند که در صورت بروز، مانع از اجرای قصاص نفس می شوند. در این صورت باید تصمیم مقتضی بر حسب مورد، گرفته شود. این موانع عبارتند از:
اعلام گذشت اولیای دم
اولیای دم می توانند در هر مرحله از مراحل اجرای حکم یا رسیدگی به پرونده، از اعمال مجازات قصاص نفس صرف نظر کنند. گاهی اولیای دم بدون هیچ دیه ای از محکوم علیه گذشت می کنند؛ اما گاهی نیز این صرف نظر کردن مشروط به دریافت دیه است. این دیه می تواند به مقدار قانونی باشد یا از آن بیشتر یا کمتر باشد. در این صورت موافقت محکوم علیه نیز الزامی است.
عدم درخواست اجرای قصاص نفس
اولیای دم مقتول می تواند درخواست اجرای حکم قصاص را نداشته باشند و از فرد محکوم علیه گذشت کنند. به علاوه آن ها می توانند با مصالحه و توافق با دریافت دیه توافق کنند. که این صورت فرد محکوم علیه علاوه بر پرداخت دیه به چند سال زندان نیز محکوم می شود.
پرداخت نشدن فاضل دیه
بر اساس ماده ۲۱۲ قانون مجازات، اگر قاتل از یک نفر بیشتر باشد، اولیای دم مقتول برای قصاص نفس همه قاتلین باید فاضل دیه آن ها را پراخت کنند. این ماده در مورد مردی که زنی را به قتل برساند نیز صدق می کند.
عدم پرداخت سهم عفو کنندگان
بر اساس ماده ۲۶۴ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که اولیای دم مقتول چند نفر باشپد و بعضی از آن ها قصد گذشت از محکوم علیه را اعلام کنند و بعضی دیگر خواهان اجرای قصاص نفس باشند، آن هایی که خواهان قصاص هستند باید سهم کسانی را که خواستار گذشت هستند را به محکوم علیه پرداخت کنند. در غیر این صورت از اجرای قصاص نفس جلوگیری می شود.
عدم پرداخت سهم متقاضیان دیه
بر اساس ماده ۲۶۴ قانون مجازات، اگر اولیای دم متعدد باشند و برخی خواستار دریافت دیه باشند و برخی خواهان اجرای قصاص باشند، آن هایی که خواستار اجرای قصاص نفس هستند باید سهم کسانی را که خواستار دیه هستند بپردازند تا اجرای قصاص نفس مانعی نداشته باشد.
شما می توانید برای ارتباط با وکیل قتل و دریافت مشاوره با شماره ۰۹۱۲۱۵۷۴۲۹۷ تماس بگیرید.
آیا این مطالب به شما کمک کرد؟
میانگین امتیاز این مقاله 0 / 5. تعداد کسانی که امتیاز داده اند : 0
اولین امتیاز دهنده این مقاله باشید.