طبق دیدگاه مشهور فقها، از جمله شرایط اجرای قصاص بر قاتل، بلوغ و تکلیف است؛ لذا طبق استناد به روایات، اجماع فقها و اصل، کودک اعم از ممیّز و غیرممیّز اگر مرتکب قتل یا قطع و یا نقص عضو دیگری شود قصاص نمی شود، بلکه تأدیب می گردد و باید عاقله وی دیه مقتول را بپردازند.
اگر کودک با فرد بالغ در قتل مشارکت داشته باشد، کودک قصاص نمی شود و اولیای مقتول می توانند قاتل بالغ را قصاص نمایند، به شرط این که نصف دیه را از عاقله کودک بگیرند و به ورثه جانی پرداخت نمایند. اگر شخص بالغ، کودکی را به قتل امر نماید، چنانچه کودک غیرممیز باشد و کودک به منزله آلت و وسیله قتل محسوب گردد، آمر محکوم به قصاص می شود.
در صورت نبودن عاقله یا فقیر بودن عاقله، در پرداخت دیه جنایت کودک، دیدگاه های مختلفی بیان شده است. در صورت قتل توسط کودک در اینکه آیا کودک مشمول کفاره قتل می شود یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد. برخی قائل به وجوب کفاره هستند؛ دیدگاه دیگری که قوی تر به نظر می رسد، این که کودک در صورت ارتکاب قتل مشمول حکم وجوب کفّاره نمی گردد.
عدم اعتبار اقرار کودک
اقرار به قتل یکی از راه هایی است که به موجب آن قصاص ثابت می شود. در این روش، یک مرتبه اقرار کفایت می کند، هرچند که برخی از فقها دومرتبه را شرط می کنند که این دیدگاه وجیه نیست. بااین حال، بلوغ در اقرارکننده شرط است؛ بنابراین، «اقرار بچه – اگرچه نزدیک بلوغش باشد – اعتبار ندارد.» به عبارت دیگر، اقرار کودک به قتل، مورد پذیرش قرار نمی گیرد و نمی توان بر اساس آن حکم قصاص صادر کرد.
همچنین «اگر جانی ادعا کند که فعلاً صغیر است و در حق او ممکن باشد، چنانچه اثبات بلوغ او ممکن باشد که همان وگرنه قول، قول او است بدون قسم و برای اقرار او به قتل اثری نیست مگر بعد از زمان علم به بلوغ او و بقای او بر اقرار به قتل». یعنی در صورت ادعای صغیر بودن متهم، باید بلوغ او احراز شود تا اقراری که انجام داده مورد توجه قرار گیرد؛ بنابراین، اقرار کودک به قتل، به دلیل نداشتن شرط بلوغ، فاقد اعتبار قانونی بوده و نمی توان بر مبنای آن حکم قصاص را صادر کرد.
عدم قصاص کودک
طبق دیدگاه مشهور که اکثریت قریب به اتفاق فقها آن را پذیرفته اند، از جمله شرایط اجرای قصاص بر قاتل، بلوغ و تکلیف است، لیکن «رشد – به معنای معهود آن – در قصاص شرط نیست؛ پس اگر بالغ غیررشیدی (کسی را) بکشد قود بر او است.» بنابراین کودک اعم از ممیّز و غیرممیّز اگر مرتکب قتل یا قطع و یا نقص عضو دیگری شود، قصاص نمی شود، بلکه تأدیب می گردد و باید عاقله مقصود از عاقله خویشاوندان ذکور جانی است که از سوی پدر و مادر قرابت دارند، مانند برادران وی و فرزندان آنها و عموها و فرزندانشان و اجداد پدری هر قدر که بالاتر روند و نیز پدر و فرزندان قاتل بر طبق نظر برخی از فقها.
طبق ماده ۳۰۷ قانون مجازات اسلامی عاقله عبارت است از بستگان (ذکور نسبی پدر و مادری و یا پدری به ترتیب طبقات ارث به طوری که همه کسانی که حین الفوت می توانند ارث ببرند، به طور مساوی عهده دار پرداخت دیه خواهند بود.) وی دیه مقتول را بپردازند.
شیخ طوسی می نویسد: «اگر کودک یا مجنون مرتکب قتل شوند، قصاص نمی شوند، بلکه باید دیه مقتول را عاقله آنان بپردازد». بسیاری دیگر از معاصرین با صراحت این حکم را بیان نموده اند. امام خمینی (قدّس سرّه) در تحریرالوسیله پس از ذکر این مطلب می فرماید: «اگرچه سنش به ده سال و طول قامتش به پنج وجب رسیده باشد». (عبارت امام خمینی (قدّس سرّه) اشاره به دو نظریه دیگر در این مسئله، یکی بر این که اگر کودک ده ساله باشد مشمول حکم قصاص قرار می گیرد. بر طبق نظریه دیگری: اگر طول قامت کودک به پنج وجب برسد، در صورت ارتکاب قتل قصاص می شود. مستند هر دو نظریه روایاتی است که فقها آن را نپذیرفته و برطبق آن فتوا نداده اند.
ادله عدم قصاص
ادلّه ای که مستند حکم عدم اجرای قصاص بر کودک قرار گرفته به طور عمده همان ادلّه ای است که به آنها برای عدم اجرای حدود بر وی، استناد می شود. مانند اصل و اجماع و حدیث رفع قلم و این که شرط اجرای قصاص بلوغ و تکلیف است.
به علاوه در مورد قصاص روایاتی در حد استفاضه وارد شده است و از آنها استفاده می شود، فعلی که با قصد عمد از کودک صادر شود، در حکم خطا است. از جمله امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: عمد و خطای کودک یکسان است. «عَمْدُ الصَّبِیِّ وَ خَطَاُهُ وَاحِدٌ».[۴۱] همچنین امیرالمؤمنین (علیه السّلام) فرموده است: عمد کودک و مجنون به منزله خطا است که دیه آن را عاقله برعهده می گیرد؛ زیرا تکلیف از آنها برداشته شده است. «عَمْدُهُما خَطَاٌ تَحْمِلُهُ الْعَاقِلَةُ وَقَدْ رُفِعَ عَنْهُمَا الْقَلَمُ».
محقّق بجنوردی در توضیح حدیث رفع و شیوه استفاده از روایاتی که ذکر شد می نویسد: «خلاصه کلام این که از حدیث رفع و ذکر صغیر، در کنار مجنون و نائم، ظاهر می شود، همان گونه که در مجنون و نائم (شخصی که در خواب است) از لحاظ تکوینی قصد وجود ندارد، در کودک نیز از لحاظ تشریعی قصد وجود ندارد؛ پس هر فعلی که تأثیر آن منوط به انجام عمدی آن، باشد و بدون عمد اثری نخواهد داشت، اگر کودک چنین کاری را مرتکب شود، اثری بر آن مترتّب نمی باشد، حتّی اگر کودک آن را با قصد انجام داده باشد.
اختلاف قاتل با اولیای مقتول
اگر بین کودکی که مرتکب قتل شده و اولیای مقتول، اختلاف شود، به این ترتیب که کودک مدّعی باشد در حین ارتکاب قتل بالغ نبودم، بنابراین مشمول حکم قصاص نمی باشم و اولیای مقتول مدّعی بلوغ وی، در حین ارتکاب قتل باشند، تا مشمول حکم قصاص شود، در این صورت، «قول، قول جانی است با قسمش، لیکن دیه در مال خود جانی به واسطه اقرارش ثابت است؛ نه در مال عاقله و بین جهل به تاریخ آن ها یا تاریخ یکی از آن ها بدون دیگری فرقی نیست».
پس در چنین حالتی کودک قسم می خورد و قصاص را از خود دفع می نماید؛ زیرا احتمال این که وی در وقت ارتکاب قتل بالغ نباشد، وجود دارد و از طرفی شرط اجرای قصاص بلوغ است و اصل، عدم تحقق بلوغ در حین ارتکاب قتل است. بعضی از فقها در این باره ادّعای اجماع نموده است.
استفاده از وکیل در پرونده قتل توسط کودک
با توجه به این موارد، حضور وکیل قتل برای دفاع از کودک متهم به قتل و توجیه این موارد در دادگاه ضروری است تا از اجرای قصاص بر کودک جلوگیری شود. برای مشاوره با شماره ۰۹۱۲۱۵۷۴۲۹۷ تماس بگیرید.
سوالات متداول حکم قتل کودک
حکم کودک قاتل چیست؟
در حقوق ایران، کودکانی که مرتکب قتل می شوند تحت قوانین خاصی قرار می گیرند. طبق قانون مجازات اسلامی، اگر کودک زیر سن بلوغ (پسر زیر ۱۵ سال و دختر زیر ۹ سال) مرتکب قتل شود، مسئولیت کیفری ندارد و به جای مجازات، اقدامات تربیتی و حمایتی برای او اعمال می شود. اما اگر کودک بالای سن بلوغ باشد، می تواند تحت شرایط خاصی مسئول شناخته شود و به مجازات های قانونی محکوم گردد.
قتل از روی ترحم چه حکمی دارد؟
قتل از روی ترحم، که به عنوان “اتانازی” نیز شناخته می شود، در حقوق ایران غیرقانونی است. انجام این عمل، حتی با رضایت فرد، می تواند به مجازات سنگینی منجر شود. بر اساس قانون مجازات اسلامی، هرگونه کمک به خودکشی یا قتل ترحمی جرم محسوب می شود و مرتکب به مجازات قصاص یا حبس محکوم خواهد شد.
آیا تفاوتی بین حکم قتل عمد و قتل غیر عمد کودک وجود دارد؟
بله، در حقوق ایران تفاوت هایی بین قتل عمد و قتل غیر عمد وجود دارد. قتل عمد به معنای قتل با نیت و قصد قبلی است و مجازات آن معمولاً قصاص (اعدام) یا حبس طولانی مدت است. اما قتل غیر عمد به معنای قتلی است که بدون قصد قبلی و به دلیل بی احتیاطی یا غفلت رخ داده باشد. مجازات قتل غیر عمد معمولاً حبس کوتاه مدت و پرداخت دیه است.
آیا کودکان زیر سن بلوغ می توانند به قتل محکوم شوند؟
طبق قانون مجازات اسلامی ایران، کودکان زیر سن بلوغ (پسران زیر ۱۵ سال و دختران زیر ۹ سال) مسئولیت کیفری ندارند و نمی توانند به قتل محکوم شوند. برای این کودکان به جای مجازات، تدابیر تربیتی و حمایتی در نظر گرفته می شود تا از تکرار جرم جلوگیری شود.
آیا والدین می توانند از مجازات قتل کودک خود معاف شوند؟
در برخی موارد خاص، والدین ممکن است از مجازات معاف شوند یا مجازاتشان تخفیف یابد. اما به طور کلی، قتل کودک توسط والدین نیز تحت پیگرد قانونی قرار می گیرد و بسته به شرایط و نیت والدین، می تواند به مجازات قصاص یا حبس منجر شود.
مجازات قتل در حقوق ایران چگونه تعیین می شود؟
مجازات قتل در حقوق ایران بر اساس نوع قتل (عمد، شبه عمد یا غیر عمد) و شرایط وقوع جرم تعیین می شود. برای قتل عمد، مجازات معمولاً قصاص (اعدام) است، مگر در مواردی که اولیای دم از قصاص صرف نظر کنند و به دیه رضایت دهند. برای قتل شبه عمد و غیر عمد، مجازات می تواند شامل پرداخت دیه و حبس باشد.
آیا قصاص در قتل کودک اعمال می شود؟
بله، در موارد قتل عمد کودک، قصاص می تواند اعمال شود. اما اگر قاتل کودک باشد و زیر سن بلوغ باشد، قصاص اجرا نمی شود و به جای آن تدابیر تربیتی و حمایتی در نظر گرفته می شود.
آیا امکان تخفیف مجازات برای کودکان قاتل وجود دارد؟
بله، در مواردی که قاتل کودک باشد و بالای سن بلوغ باشد، دادگاه می تواند با توجه به شرایط خاص کودک و میزان آگاهی او از جرم، مجازات را تخفیف دهد. همچنین، اقدامات تربیتی و حمایتی نیز می تواند به عنوان جایگزینی برای مجازات های سنگین مورد استفاده قرار گیرد.
آیا می توان به دلیل دفاع از خود، کودکی را کشت؟
در حقوق ایران، دفاع مشروع به عنوان یکی از موارد مجاز برای قتل در نظر گرفته می شود. اگر کسی به دلیل دفاع از خود یا دیگری در مواجهه با حمله ای که تهدید جدی برای جان یا سلامت او باشد، مرتکب قتل شود، ممکن است از مجازات معاف شود. اما این موضوع باید به دقت توسط دادگاه بررسی و تأیید شود.
آیا این مطالب به شما کمک کرد؟
میانگین امتیاز این مقاله 0 / 5. تعداد کسانی که امتیاز داده اند : 0
اولین امتیاز دهنده این مقاله باشید.