برخی از جرائم ممکن است به طور گروهی رخ دهد. این موضوع در مورد قتل هم ممکن است صدق کند. طبق قانون، مجازات قتل، قصاص نفس است. اما این موضوع در مورد معاونان قتل به چه صورتی است؟ در بیشتر موارد، قضات با وجود مشارکت این افراد در قتل، جرم آنها را کمتر از قاتل ارزیابی میکنند و مجازات آنها هم در قانون قصاص نیست؛ چراکه آنها در قتل معاونت کردهاند نه مشارکت.
در قانون مجازات اسلامی آمده است که معاون جرم، شخصی است که با کمک و یاری رسانیدن به مجرمان در تسهیل وقوع جرم کمک کند. بر اساس ماده 43 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1370، این افراد با توجه به شرایط و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و تأدیب، از وعظ و تهدید و درجات تعزیر، «تعزیر» میشوند.
در جرائمی مثل قتل، این موضوع پیچیدهتر است. بر اساس قانون، جدای از نقشه قتل (به فرض اینکه نقشهای وجود داشته باشد) شخصی قاتل اصلی است که ضربه کشنده آخر را به مقتول میزند. به موجب قانون مجازات اسلامی، مجازات معاون خفیفتر از مجازات شریک جرم است و جز در مواردی که در قانون، مجازات معینی برای معاونت در جرم پیشبینی شده است، در سایر موارد دادگاه میتواند معاون جرم را به مجازاتهایی از قبیل وعظ، تهدید، توبیخ یا سایر مجازاتهای تعزیری محکوم کند. قانون مجازات اسلامی در بخش قصاص، مجازات معاون در قتل عمدی را 3 تا 15 سال حبس تعیین کرده است.
معاونت در جرم چیست؟
معاون جرم، کسی است که خود در عملیات اجرایی یک جرم شرکت نمیکند، اما فاعل آن جرم را در ارتکاب جرم یاری میدهد یا او را مصمم به ارتکاب جرم میکند. بهعنوان مثال، برای اینکه سارق بتواند وارد خانه شخصی شود، کلیدی را میسازد و در اختیار وی قرار میدهد و بدین ترتیب سارق را در ورود به خانه مساعدت میکند. در واقع هر جرمی دارای یک عملیات اجرایی است و اگر شخصی در این عملیات اجرایی دخالت نکند، اما به نحوی مرتکب اصلی را مساعدت کند، در این صورت عنوان معاون بر وی صدق میکند.
شرایط لازم برای تحقق معاونت در جرم:
1) معاونت در جرم باید جرمانگاری شده باشد. قانونگذار در ماده 126 قانون مجازات اسلامی، مصادیق معاونت را بیان نموده و طبق ماده 127، مجازاتهای آن را برشمرده است.
2) مباشر و مرتکب اصلی باید جرم را انجام داده باشد.
3) معاون باید رکن مادی معاونت را انجام داده باشد. مثلاً دیگری را تحریک کرده باشد یا وسایل وقوع جرم را بسازد.
4) قصد معاون با مباشر یکی باشد (وحدت قصد).
بنابراین، هر جرمی که واقع میشود، معاونت آن نیز خود جرمی مستقل محسوب میگردد و شخص باید مجازات شود.
مجازات جرم معاونت
گاهی اوقات قانونگذار در ادامه تعیین مجازات مرتکب اصلی جرم، مجازات معاون او در آن جرم را نیز در همان ماده بیان کرده است. اما برای مواردی که میزان مجازات معاون را مشخص نکرده باشد، در ماده 127 قانون مجازات اسلامی ضابطهای را برای تعیین نحوه و میزان مجازات معاون بیان کرده است:
درصورتیکه در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:
الف) در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه.
ب) در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، حبس تعزیری درجه پنج یا شش.
پ) در جرائمی که مجازات قانونی آنها شلاق حدی است، 31 تا 74 ضربه شلاق تعزیری درجه شش.
ت) در جرائم موجب تعزیر، یک تا دو درجه پایینتر از مجازات جرم ارتکابی.
تبصره 1: در مورد بند (ت)، مجازات معاون از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی است، مگر در مورد مصادره اموال، انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت است.
تبصره 2: درصورتیکه به هر علت قصاص نفس یا عضو اجرا نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم، مطابق بند (ت) این ماده اعمال میشود.
معاونت در قتل غیرعمد
قتل غیرعمد همانطور که از اسمش مشخص است، قتلی است که در آن مرتکب جرم، قصد کشتن یا سلب حیات از دیگری را ندارد؛ اما بهصورت غیرعمدی و ناآگاهانه مرتکب عملی میشود که موجب فوت دیگری میشود. اگر عملی نوعاً کشنده و مرگبار باشد، حتی اگر مرتکب جرم، قصد کشتار یا آسیبزدن نیز نداشته باشد، قتل عمد و آگاهانه شمرده میشود. قتل غیرعمد شامل قتلهای شبهعمد و خطای محض میشود.
در خصوص قتل غیرعمد، در اینجا نمیتوان برای شخص مرتکب، معاونی متصور شد، زیرا که بر اساس خود ماده 126 و تبصره آن که به “وحدت قصد بین مرتکب و معاون” اشاره کرده است، میتوان اینگونه برداشت نمود که معاونت تنها در جرایم عمدی وجود دارد. در قتل غیرعمد، به دلیل فقدان قصد کشتن یا آسیب رساندن از سوی مرتکب، نمیتوان شخص دیگری را بهعنوان معاون در قتل محسوب کرد. این نوع از قتلها تحت عنوان قتل شبهعمد یا خطای محض شناخته میشوند که مستقیماً به مرتکب جرم نسبت داده میشود.
وکیل قتل؛ چرا باید از مشاوره های وکیل متخصص قتل استفاده کنیم؟
در جرایم مانند قتل که ممکن است بهصورت گروهی رخ دهد، مجازات معاونان معمولاً کمتر از مجازات قاتل اصلی است. این افراد در قتل مشارکت نداشتهاند، بلکه تنها معاونت کردهاند. قانون مجازات اسلامی در ماده 127 ضوابطی را برای تعیین مجازات معاونان در نظر گرفته است. برای مثال، در جرایمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس دائم است، مجازات معاون حبس تعزیری درجهدو یا سه خواهد بود.
با توجه به اینکه مجازات معاون خفیفتر از مجازات شریک جرم است، وجود وکیل میتواند در جهت دفاع از متهم و کاهش مجازات وی مؤثر باشد. در برخی موارد که قصاص نفس یا عضو اجرا نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم تعیین میشود که در این زمینه نیز حضور وکیل میتواند مفید باشد.
در خصوص قتل غیرعمد، با توجه به اینکه مرتکب قصد کشتن یا آسیب رساندن نداشته است، نمیتوان شخص دیگری را بهعنوان معاون در قتل محسوب کرد. در این موارد نیز وجود وکیل برای دفاع از متهم و کاهش مجازات مفید خواهد بود؛ بنابراین، استفاده از وکیل در پروندههای مربوط به جرم معاونت در قتل میتواند به متهم در دفاع از خود و تخفیف مجازات او کمک کند؛ چرا که قانون برای معاونان در قتل، مجازات خفیفتری در نظر گرفته است. برای مشاوره با شماره ۰۹۱۲۱۵۷۴۲۹۷ تماس بگیرید.
