اگر که فردی به زور و بدون رضایت مالک یا مستاجر، زمین یا ملک آن را به تصرف خود در آورد، این عمل تصرف عدوانی عنوان می شود. در واقع تصرف عدوانی یعنی کسی به جبر و تعدی، مال مورد تصرف کسی را از دست او در آورد. تصرف عدوانی بر اساس قانون به دو صورت تصرف عدوانی کیفری و تصرف عدوانی حقوقی تقسیم بندی می شود.
دعوای رفع تصرف عدوانی چیست؟
ممکن است شخصی زمانی در تصرف خود، ملکی را داشته باشد. اما شخص دیگری بدون اجازه و رضایت او به طور غیرقانونی در ملک تصرف می کند. در این موارد متصرف سابق می تواند تقاضای استرداد تصرف و طرح دادخواست رفع تصرف عدوانی نماید. تصرف عدوانی هم جنبه حقوقی دارد و هم جنبه کیفری. یعنی شما می توانید این دعاوی را هم در دادگاه حقوقی و هم در دادگاه کیفری مطرح کنید. با این تفاوت که در دعوای تصرف عدوانی، صرف تصرف خواهان برای طرح دعوی کافی است. اما در تصرف عدوانی کیفری، شاکی باید مالک رسمی مال باشد. به این ترتیب متصرف سابق خواهان و متصرف فعلی خوانده است. این دعوی در دادگاه محل وقوع ملک اقامه می شود. نکات کلیدی در دعاوی رفع تصرف عدوانی را در این مقاله بازگو خواهیم کرد.
گروه حقوقی رضا عبدالمحمد در دعاوی رفع تصرف عدوانی با مجرب ترین وکیل ملکی همراه شما خواهد بود.
مطالب مربوط به دعاوی رفع تصرف عدوانی
1- تحویل و تسلیم اپارتمان
۲- خلع ید
۳- الزام به فک رهن
۴- کلاهبرداری ملکی
اگر شخصی ملکی را از طرف مالک آن مانند کارگر مالک یا … تصرف کرده باشد می تواند از طرف مالک برای دعاوی رفع تصرف عدوانی اقامه دعوی کند. به مالکیت در دعوای رفع تصرف عدوانی در دادگاه به هیچ عنوان رسیدگی نمی شود. موضوع مهم در دعوای تصرف عدوانی در دادگاه(حقوقی)، اثبات سابقه درتصرف خواهان است، اینکه متصرف باید قبلاً در مال تصرف داشته باشد، علاوه بر این که تصرف فعلی خوانده ونیز غیرقانونی بودن تصرف وی باید ثابت شود.
الزام به رفع مزاحمت به دعاوی رفع تصرف عدوانی
در دعاوی رفع تصرف عدوانی، شاکی (صاحب مال) بدون اینکه مزاحم، مال را از تصرف متصرف خارج کند اما به متصرف اجازه استفاده صحیح از مال را ندهد، تقاضای جلوگیری از مزاحمت شخصی را می کند. برای تقدیم دادخواست رفع مزاحمت، شاکی باید سابقه خود را در تصرف غیر مزاحمتی در مال ثابت کند. ضمناً باید ثابت کند که مزاحمت فعلی متهم بدون رضایت او بوده و مزاحمت متهم نیز غیرقانونی است. در دعوای الزام به رفع مزاحمت، خواهان متصرف مال و خوانده دعوی نیز مزاحم مال است. دادگاه صالح دادگاهی است که مال در آن واقع شده است تا به دعوای الزام رفع مزاحمت رسیدگی شود. نکته مهم در دعوی الزام به رفع مزاحمت این است که این حکم به محض صدور رای قابلیت اجرا ندارد و نیز تجدیدنظرخواهی از آن منع اجرای حکم نمی کند. نکات اساسی در رابطه با دعوای الزام به رفع مزاحمت در دعوای رفع مزاحمت، وظیفه دادگاه فقط رسیدگی به تصرف خواهان می باشد. و نیز نیازی به رسیدگی به موضوع مالکیت نیست. دعوای مزاحمت اموال نیز ممکن است کیفری باشد. در دعوای مزاحمت، مزاحم، متصرف را مورد آزار و اذیت قرار داده و استفاده کامل متصرف را از وی گرفته است و متصرف تنها به مزاحمت طرف مقابل اعتراض می کند.
قانون آیین دادرسی مدنی ماده158:
«ادعای متصرف قبلی مبتنی بر اینکه شخص دیگری بدون اینکه بخواهد و راضی باشد، از تصرف او مال غیر منقول را خارج کرده و از وی تقاضای تصرف عادی در آن مال می کند، به معنی دعوای تصرف عدوانی می باشد.»
قانون آیین دادرسی مدنی ماده 159:
«دعوای سلب حق یا ممانعت از آن به معنی: تقاضای رفع ممانعت در حق انتفاع یا حق ارتفاق در مال دیگر را خواستار باشد.»
قانون آیین دادرسی مدنی ماده 160:
«دعوای مزاحمت دعوایی است که موجب می شود متصرف مال غیر منقول بدون اینکه مال را از متصرف خارج کند و از مزاحمت متصرف یا شخصی به متصرفات وی مزاحم ایجاد کرده جلوگیری کند».
دعاوی رفع تصرف عدوانی در ملک مشاعی
تصرفات صورت گرفته از فرد خوانده شده در ملک از اول نامشروع بوده ولی در دعاوی خلع ید تصرف خواسته شده وقتی که قرارداد به پایان می رسد غیر قانونی است. به دلیل اینکه در بحث دعاوی رفع تصرف عدوانی در ملک مشاعی که در رابطه با اموال غیرمنقول است، متقاضی باید دادخواست خود را در دادگاه غیر منقول ارائه کند.
زمانی که فرد متقاضی قصد داشته باشد شکایت کیفری کند، باید سند رسمی مالکیت خود را به دادسرا تسلیم کند. متقاضی در این دادخواست مالک اصلی ملک می باشد. کسی که خوانده شده، افرادی هستند که یا دارای شرکایی هستند که بدون اذن سایر شرکا در ملک مشاع اقدام به تصرف کرده اند.
دادخواست تصرف عدوانی یک دادخواست غیر مالی است که دارای هزینه مقطوع و ثابت می باشد.
فرد متقاضی با پرداخت خسارت مالی احتمالی توانایی این را دارا می باشد که درخواست دستور موقت خود را به دادگاه رفع تصرف عدوانی در ملک مشاعی را که مطرح کرده است به دادگاه تسلیم کند. حال اگر این شخص قصد داشته باشد درخواست خود را قبل از طرح دعوا بیان کند، می بایست دادخواست خود را در دادگاه دستور موقت ارائه کند.
همانطور که گفتیم وکیل ملکی متخصص می داند که دعاوی رفع تصرف عدوانی در کدام دسته از دعاوی قرار می گیرد.
انواع تصرف عدوانی
بر اساس قانون تصرف عدوانی به دو گروه تقسيم می‌شود که به شرح ذیل می باشند:
- تصرف عدوانی کيفری
- تصرف عدوانی حقوقی
هر یک از موارد بالا شامل یکسری شرايط خاص می باشند که اگر تحت عنوان يکی خواستار شکایت باشید نمي‌توانيد آن را تغيير دهيد. حتما به نکاتی که در ادامه بیان می شوند توجه نمایید:
تصرف عدوانی کیفری
تصرف عدوانی کیفری به معنی تصرف مالی که متعلق به فرد دیگری است در صورتی که این امر با داشتن اطلاعات اینکه مال به فرد دیگری تعلق دارد. از جهات قانونی تصرف عدوانی کیفری، یک جرم محسوب می‌شود و اگر جرم اثبات شود، مجرم طی مدت یک ماه تا یک سال به حبس محکوم خواهد شد. این نوع تصرف شامل اموال غیرمنقول نیز می شود. در تصرف عدوانی کیفری فرد باید مالکیت خود را بر اموال غیرمنقول به اثبات برساند.
تصرف عدوانی حقوقی
- تصرف عدوانی حقوقی دارای یکسری تفاوت‌های کم و مهم و همینطور شباهت‌های بسیاری با تصرف عدوانی کیفری است، این تفاوت‌ها شامل:
در تصرف عدوانی حقوقی لازم به احراز مالکیت قبلی مال نمی باشد در صورتی که طبق ماده 690 در تصرف کیفری می بایست احراز مالکیت صورت بپذیرد. - رکن روانی یکی از مواردی است که در تصرف بسیار تاثیرگذار است. یعنی باید برای دادگاه مشخص شود که آیا متصرف علم به متعلق بودن مال به غیر بوده است یا خیر؟ این مورد یکی از تفاوت‌های بسیار حائز اهمیت این دو نوع تصرف می باشد.
- تصرف حقوقی با ارائه دعوی حقوقی قابل طرح می باشد اما برای طرح تصرف کیفری نیاز به ارائه دادخواست حقوقی نیست و فقط شکایت کیفری برای تعقیب مجازات متهم و صدور حکم رفع تصرف عدوانی کافیست.