اعتراض به نحوه محاسبه مهریه

مهریه یکی از حقوق مالی زوجه است که به موجب عقد نکاح به وی تعلق می گیرد. نحوه محاسبه مهریه به نوع آن (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) بستگی دارد. به طور کلی، مهریه عندالمطالبه به محض وقوع عقد قابل مطالبه است، در حالی که مهریه عندالاستطاعه منوط به اثبات توانایی مالی زوج است. در این مقاله از سایت عبدالمحمد، به بررسی شرایط، دلایل، مراحل و آثار اعتراض به نحوه محاسبه مهریه می پردازیم. هدف از این نوشتار، راهنمایی مخاطبان در خصوص فرایند اعتراض به نحوه محاسبه مهریه و ارائه اطلاعات حقوقی دقیق و کاربردی به آن ها است.

طبق ماده 1082 قانون مدنی: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» و در تبصره آن (الحاقی 1376/4/29) در خصوص مهریه وجه رایج آمده است: «چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.»

انواع مهریه و مبانی قانونی محاسبه آن ها

مهریه به دو نوع کلی عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم می شود. تفاوت اصلی این دو نوع مهریه در زمان و شرایط پرداخت آن ها است. مهریه عندالمطالبه به محض وقوع عقد قابل مطالبه است، اما مهریه عندالاستطاعه زمانی قابل مطالبه است که زوجه بتواند توانایی مالی زوج را در پرداخت آن اثبات کند. مبانی قانونی محاسبه هر یک از انواع مهریه در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده ذکر شده است.

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه، همانطور که از نامش پیداست، به محض انعقاد عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و او می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. بر اساس ماده 1082 قانون مدنی، زن به محض عقد مالک مهر می شود. در صورتی که مهریه وجه رایج باشد، محاسبه مهریه به نرخ روز و بر اساس شاخص تورم سالانه اعلامی توسط بانک مرکزی انجام می شود. برای مثال، اگر مهریه در سال 1390 مبلغ 10 میلیون تومان تعیین شده باشد، در سال 1403 با احتساب شاخص تورم اعلامی توسط بانک مرکزی، این مبلغ به روز شده و زوج موظف به پرداخت مبلغ به روز شده به زوجه است. در این خصوص، تبصره ماده 1082 قانون مدنی و آرای وحدت رویه مرتبط با نحوه محاسبه مهریه وجه رایج، راهگشای مراجع قضایی هستند.

مهریه عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه، نوعی از مهریه است که پرداخت آن منوط به اثبات توانایی مالی زوج است. در واقع، زوجه زمانی می تواند این نوع مهریه را مطالبه کند که استطاعت مالی زوج برای پرداخت آن را در دادگاه اثبات نماید. نقش اثبات استطاعت مالی زوج در پرداخت این نوع مهریه بسیار پررنگ است و بار اثبات این امر بر عهده زوجه است. معمولا زوجه برای گرفتن مهریه از طریق دادگاه اقدام می کند.

دلایل و جهات اعتراض به نحوه محاسبه مهریه

دلایل مختلفی می تواند منجر به اعتراض به نحوه محاسبه مهریه توسط زوج یا زوجه شود. اشتباه در محاسبه شاخص تورم، عدم رعایت مقررات قانونی، عدم توجه به توافقات طرفین در زمان عقد، و سایر موارد مشابه از جمله این دلایل هستند.

اشتباه در محاسبه مهریه وجه رایج

یکی از شایع ترین دلایل اعتراض به رای مهریه، اشتباه در محاسبه مهریه وجه رایج است. این اشتباه می تواند در اعمال صحیح شاخص تورم سالانه، استفاده از شاخص های نادرست، یا محاسبات ریاضی رخ دهد. به عنوان مثال، ممکن است در محاسبه مهریه، شاخص تورم سال های گذشته به درستی اعمال نشده باشد یا از فرمول محاسبه اشتباهی استفاده شده باشد. در این موارد، معترض می تواند با ارائه مستندات و محاسبات صحیح، به نحوه محاسبه مهریه اعتراض کند. بخشنامه های بانک مرکزی در خصوص شاخص تورم سالانه و نحوه محاسبه مهریه وجه رایج، در این زمینه راهگشا خواهد بود.

عدم توجه به توافقات زوجین

در برخی موارد، زوجین در زمان عقد در خصوص نحوه محاسبه مهریه توافقاتی انجام می دهند که در زمان مطالبه مهریه نادیده گرفته می شود. این توافقات می تواند شامل تعیین سقف برای مهریه، تعیین روش محاسبه متفاوت، یا سایر شروط خاص باشد. در صورتی که این توافقات به صورت کتبی و در قالب سند رسمی یا عادی معتبر (مثلاً در عقدنامه) ثبت شده باشد، دارای اعتبار قانونی بوده و باید در محاسبه مهریه لحاظ شود.

عدم احراز شرایط عندالاستطاعه بودن مهریه

در مواردی که مهریه عندالاستطاعه تعیین شده، اما زوجه بدون اثبات استطاعت مالی زوج، اقدام به مطالبه مهریه به صورت عندالمطالبه می کند، زوج می تواند به نحوه محاسبه اعتراض نماید. در این حالت، زوج باید ثابت کند که مهریه از نوع عندالاستطاعه بوده و زوجه شرایط مطالبه آن را ندارد. رویه قضایی در خصوص اثبات استطاعت مالی زوج و نقش آن در محاسبه مهریه عندالاستطاعه، در این موارد بسیار تعیین کننده است.

مرجع صالح و نحوه طرح دعوای اعتراض به محاسبه مهریه

بر اساس قانون حمایت خانواده مصوب 1391، دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به دعوای اعتراض به محاسبه مهریه را دارد. به عبارت دیگر، خواهان (کسی که به نحوه محاسبه مهریه اعتراض دارد) باید دادخواست خود را به دادگاه خانواده تقدیم کند.

مدارک لازم برای طرح دعوا

برای طرح دعوای اعتراض به محاسبه مهریه، ارائه مدارک زیر به دادگاه ضروری است:

مدارک هویتی (شناسنامه و کارت ملی)
سند ازدواج (عقدنامه)
هرگونه سند یا مدرکی که دلالت بر توافقات زوجین یا اشتباه در محاسبه دارد (مانند محاسبات مربوط به شاخص تورم، شهادت شهود، و غیره)

چگونه به محاسبه مهریه توسط دادگاه اعتراض کنیم؟

مراحل و تشریفات قانونی طرح دعوا

برای طرح دعوای اعتراض به محاسبه مهریه، خواهان باید ابتدا دادخواست خود را تنظیم و به همراه مدارک لازم به دادگاه خانواده تقدیم کند. پس از ثبت دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی، دادگاه وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می کند. در روز رسیدگی، طرفین می توانند دلایل و مستندات خود را به دادگاه ارائه دهند. در نهایت، دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، رای خود را صادر می کند. در این مرحله، مشاوره با یک وکیل مهریه می تواند بسیار کمک کننده باشد. تمامی این مراحل و تشریفات قانونی طرح دعوا در قانون آیین دادرسی مدنی و قانون حمایت خانواده ذکر شده اند.

آثار پذیرش یا رد اعتراض به محاسبه مهریه

پس از رسیدگی به دعوای اعتراض به محاسبه مهریه، دادگاه ممکن است اعتراض را وارد دانسته و حکم به تعدیل مهریه صادر کند یا اینکه اعتراض را رد کرده و حکم به پرداخت مهریه بر اساس محاسبه اولیه صادر نماید.

تعدیل مهریه در صورت پذیرش اعتراض

در صورتی که دادگاه اعتراض به نحوه محاسبه مهریه را وارد تشخیص دهد، حکم به تعدیل مهریه صادر می کند. به این معنا که مهریه بر اساس محاسبات صحیح یا توافقات طرفین مجدداً محاسبه می شود و زوج مکلف به پرداخت مهریه تعدیل شده خواهد بود.

اجرای حکم دادگاه

پس از صدور حکم قطعی در خصوص محاسبه مهریه، چه در صورت پذیرش و چه در صورت رد اعتراض، زوجه می تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگستری، تقاضای صدور اجراییه کند. در صورت عدم پرداخت مهریه توسط زوج، زوجه می تواند از طریق واحد اجرای احکام، نسبت به توقیف اموال بابت مهریه اقدام نماید. مراحل قانونی اجرای حکم، از جمله صدور اجراییه و اقدامات اجرایی توسط واحد اجرای احکام دادگستری، در قانون اجرای احکام مدنی به طور کامل تشریح شده است.

جمع بندی در اعتراض به نحوه محاسبه مهریه

اعتراض به نحوه محاسبه مهریه یکی از دعاوی رایج در محاکم خانواده است. اشتباه در محاسبه، عدم توجه به توافقات زوجین و عدم احراز شرایط عندالاستطاعه بودن مهریه از جمله دلایل اصلی طرح این دعوا هستند. برای طرح دعوای اعتراض به محاسبه مهریه، ارائه مدارک لازم و رعایت تشریفات قانونی ضروری است. در صورت پذیرش اعتراض، مهریه تعدیل شده و زوج مکلف به پرداخت آن خواهد بود. در صورت رد اعتراض، زوجه می تواند نسبت به اجرا گذاشتن مهریه بر اساس محاسبه اولیه اقدام نماید.

سوالات متداول اعتراض به نحوه محاسبه مهریه

آیا می توان به شاخص تورم اعلامی توسط بانک مرکزی اعتراض کرد؟

خیر، شاخص تورم اعلامی توسط بانک مرکزی به عنوان مرجع رسمی، لازم الاجرا است و نمی توان به آن اعتراض کرد. اما می توان نسبت به نحوه اعمال آن در محاسبه مهریه اعتراض نمود.

اگر زوج فوت کند، نحوه محاسبه مهریه به چه صورت خواهد بود؟

در صورت فوت زوج، مهریه از ماترک وی پرداخت می شود. اگر مهریه وجه رایج باشد، به نرخ روز فوت محاسبه و پرداخت خواهد شد.

آیا امکان تقسیط مهریه در صورت اعتراض به نحوه محاسبه آن وجود دارد؟

بله، در صورت اثبات عدم توانایی مالی زوج در پرداخت یکجای مهریه، دادگاه می تواند حکم به تقسیط مهریه آن صادر کند، حتی اگر به نحوه محاسبه اعتراض شده باشد.

آیا مهریه به ارث می رسد؟

بله، مهریه نیز مانند سایر دیون متوفی، پس از فوت به وراث وی به نسبت سهم الارث آن ها تعلق می گیرد. برای اطلاعات بیشتر مقاله «مطالبه مهریه از ارث» را مطالعه کنید.

اگر زوجه در زمان عقد، شرطی در خصوص نحوه محاسبه مهریه تعیین کند، آیا این شرط معتبر است؟

بله، اگر شرط ضمن عقد در خصوص نحوه محاسبه مهریه، مخالفتی با قوانین امری نداشته باشد، معتبر و لازم الاجرا است.

آیا می توان به جای وجه رایج، مال دیگری به عنوان مهریه تعیین کرد؟

بله، مهریه می تواند وجه رایج، سکه، طلا، ملک، یا هر مال دیگری باشد.

در چه صورتی می توان به رای دادگاه در خصوص محاسبه مهریه اعتراض کرد؟

در صورتی که در رای دادگاه اشتباهی در محاسبه رخ داده باشد، یا به مدارک و مستندات ارائه شده توجه کافی نشده باشد، می توان از طریق تجدیدنظرخواهی یا سایر روش های قانونی به رای صادره اعتراض کرد.