قصاص پدر توسط فرزند، صرفاً در شرایطی امکان‌پذیر است که پدر، فردی را به قتل رسانده باشد که فرزند، ولی دم وی محسوب می‌شود؛ چرا که قصاص پدر برای قتل فرزند امکان‌پذیر نیست. نحوه قصاص پدر به این صورت است که اولیای دم می‌بایست از واحد اجرای احکام تقاضای قصاص وی را نمایند.
جرم قتل از جمله مهم‌ترین جرایمی است که علیه تمامیت جسمانی افراد ارتکاب یافته و منجر به فوت طرف مقابل می‌شود. نظر به اهمیت ارتکاب این جرم در فضای اجتماعی، ضمانت‌های اجرایی مهمی نیز برای مقابله با آن در نظر گرفته شده است که از جمله آنها می‌توان به قصاص مرتکب قتل اشاره نمود.
بااین‌حال بر اساس قواعد فقهی که در قانون مجازات اسلامی نیز انعکاس یافته است، درصورتی‌که پدر یا جد پدری، فرزند خود را به قتل رسانند، امکان قصاص آنها منتفی بوده و صرفاً حکم به پرداخت دیه به اولیای دم و نیز تعزیر مرتکب، صادر خواهد شد.
البته در شرایط خاصی، امکان قصاص پدر توسط فرزند وجود دارد که با درخواست فرزندان به‌عنوان اولیای دم مقتول، می‌توان پدر را به قصاص نفس محکوم کرد؛ لذا اطلاع از نحوه قصاص پدر توسط فرزندان، به دلیل اهمیت اجتماعی این موضوع ضرورت دارد.
آیا قصاص پدر توسط فرزند ممکن است؟
در قانون مجازات اسلامی، کشتن دیگران تحت عنوان جرم قتل مورد جرم‌انگاری قرار گرفته و برای مرتکب آن، بسته به اینکه قتل عمدی، شبه‌عمد یا خطای محض باشد، مجازات‌هایی از جمله قصاص، دیه و تعزیر پیش‌بینی شده است. به‌طورکلی، در صورت اثبات جرم قتل عمد، مجازات آن قصاص است، اما این امر شرایط خاصی دارد و یکی از مهم‌ترین شرایط قصاص قاتل طبق ماده 301 قانون مجازات اسلامی این است که قاتل، پدر یا جد پدری مجنی‌علیه (مقتول) نباشد.
این حکم ریشه در فقه شیعه دارد و بر اساس آن، پدر یا جد پدری در صورت کشتن فرزند خود، به مجازات اعدام یا قصاص محکوم نخواهند شد؛ بنابراین قصاص پدر توسط فرزند امکان‌پذیر نیست. در این موارد، مجازات پدر یا جد پدری که فرزند خود را کشته است، پرداخت دیه به اولیای دم و در صورت اخلال در نظم و امنیت جامعه یا خوف تجری دیگران، مجازات 3 تا 10 سال حبس تعزیری است. اما در شرایط خاصی امکان قصاص پدر توسط فرزند وجود دارد. مثلاً اگر پدر، مادر فرزندان را به قتل برساند، در این صورت فرزندان به‌عنوان اولیای دم می‌توانند خواستار قصاص پدر باشند.
قانون مجازات اسلامی در خصوص قصاص پدر توسط فرزند
بر اساس قانون مجازات اسلامی و احکام فقهی، قصاص پدر یا جد پدری در صورت کشتن فرزند امکان‌پذیر نیست. در چنین مواردی، اولیای دم (فرزندان) فقط می‌توانند از پدر دیه بگیرند و در شرایط خاصی، پدر را به مجازات حبس محکوم کنند، اما اگر پدر اقدام به کشتن فرد دیگری کند که فرزندان، اولیای دم وی محسوب می‌شوند (مانند کشتن مادر توسط پدر)، در این صورت اختلاف‌نظر فقهی وجود دارد.
برخی معتقدند که باز هم امکان قصاص پدر وجود ندارد، اما دیدگاه غالب این است که عدم امکان قصاص پدر در صورت کشتن فرزند، مانع از قصاص پدر در صورت کشتن دیگری (مانند مادر) نیست.
در نظام حقوقی ایران نیز، دیوان عالی کشور در سال 1395 رأی داده است که درصورتی‌که قاتل، پدر یا جد پدری مقتول نباشد، قصاص ثابت است و فرزندان به‌عنوان اولیای دم، می‌توانند درخواست اعدام پدر را داشته باشند.
مراحل و نحوه قصاص پدر توسط فرزند
بر اساس قانون مجازات اسلامی، قصاص پدر توسط فرزند، صرفاً در شرایطی امکان‌پذیر است که وی، اقدام به کشتن فردی نموده باشد که فرزندان، اولیای دم وی محسوب شوند، مثل قتل مادر توسط پدر که در این حالت، فرزندان به‌عنوان اولیای دم مقتول، می‌توانند درخواست قصاص پدر را ارائه نمایند.
مراحل و نحوه قصاص پدر توسط فرزند به شرح زیر است:
- 1. ابتدا باید قتل عمد توسط پدر به اثبات رسیده و دادگاه حکم به قصاص وی صادر کند.
- 2. سپس فرزندان باید اجرای قصاص نفس را از واحد اجرای احکام دادگاه، تقاضا نمایند. در غیر این صورت، امکان قصاص مرتکب وجود نخواهد داشت.
- 3. فرزندان می‌بایست هزینه اعدام قاتل یا تفاضل دیه را نیز پرداخت نمایند. به این معنا که آنها باید نصف دیه کامل انسان را به ورثه پدر پرداخت کنند.
- 4. یکی دیگر از مراحل، گرفتن اذن مقام رهبری با نماینده وی است. قاضی اجرای احکام، فرمی خاص را تهیه کرده و در صورت صحت صدور رأی دادگاه، به رئیس قوه قضاییه جهت استیذان ارسال می‌کند.
- 5. پس از صدور اذن و وجود سایر شرایط قصاص، واحد اجرای احکام، اقدام به تعیین تاریخ اجرای حکم قصاص نفس می‌نماید و پس از انجام تشریفات قانونی، قاتل توسط چوبه دار قصاص خواهد شد.
لازم به ذکر است که قصاص پدر به‌خاطر کشتن مادر، در شرایطی امکان‌پذیر است که قتل عمدی بوده و موانعی مانند جنون، مستی، مهدورالدم بودن و دفاع مشروع وجود نداشته باشد.
چرا باید وکیل قتل داشته باشیم؟
در پرونده‌های قتل، به ویژه قصاص پدر توسط فرزند، استفاده از وکیل دارای اهمیت زیادی است. این موضوع به چند دلیل ضروری است:
- 1. پیچیدگی قوانین و مقررات در خصوص قصاص پدر
- 2. ضرورت رعایت تشریفات قانونی
- 3. لزوم اخذ اذن از مقام رهبری
- 4. تضمین حقوق قانونی فرزندان
- 5. افزایش شانس موفقیت در پرونده
بنابراین با توجه به پیچیدگی‌های موجود در پرونده‌های قصاص پدر، حضور وکیل متخصص و آگاه به جزئیات قانونی، نقشی حیاتی و تأثیرگذار در دستیابی فرزندان به حق قانونی خود خواهد داشت. برای مشاوره با شماره ۰۹۱۲۱۵۷۴۲۹۷ تماس بگیرید.
