قتل نفس یکی از بزرگ‌ترین جرائمی است که علیه بشر اتفاق می‌افتد. این جرم همواره منفور بوده و از قدیم‌الایام بشر در مقابل آن واکنش شدیدی نشان داده است. در نظام‌های حقوقی مختلف، مجازات‌های سنگینی برای مرتکبان این جرم پیش‌بینی شده است. در حقوق اسلام، قتل نفس از بزرگ‌ترین گناهان محسوب می‌شود.
در آیه 32 سوره مائده قرآن کریم، کشتن یک انسان بی‌گناه معادل کشتن تمام انسان‌ها دانسته شده است. عنصر روانی شکل‌دهنده رابطه مجرم و جرم است و به‌تبع آن، واکنش کیفری جرم متأثر از این رابطه است. وجود مفاهیم عمد و غیرعمد به‌عنوان اوصاف جرائم، وابستگی تام با وجود عنصر روانی و چگونگی این عنصر دارد.
بر اساس نصوص فقهی و قانونی، تحقق کمّی و کیفی عنصر روانی در قتل‌ها، متضمن واکنش‌های کیفری متفاوت است. در قتل عمد، موجب قصاص و در قتل غیرعمد، موجب دیه است.
عنصر روانی ماهیت‌ساز است؛ بنابراین شناخت دقیق چیستی عنصر روانی و اشکال تحققی و عینی آن، راهبرد ضروری است تا نوع قتل از جهت عمدی و غیرعمدی و شقوق آن مشخص شود. در این زمینه، مفهوم قصد محوریت دارد. تل عمدی، جرمی است که شخص بالغ و عاقل و مختار انجام داده باشد. قانون‌گذار در مواد مربوطه قانون مجازات اسلامی، شاخص‌های بلوغ، عقل و اختیار را لحاظ کرده است.
در مجموع، شناخت اجزای عنصر معنوی قتل عمدی و نقش علم و اراده در تحقق آن، راهی برای بازشناسی نوع قتل از جهت عمدی و غیرعمدی است.
جرم قتل عمد
جرم قتل عمد از جمله جرایمی است که شدیدترین مجازات را در تمام جوامع به خود اختصاص داده است. این جرم، به دلیل وجود عنصر معنوی خاص، از قتل غیرعمد متمایز می‌شود. در جرم قتل عمد، عنصر معنوی جرم متفاوت از قتل غیرعمد است. مرتکب در قتل عمد، قصد کشتن قربانی را داشته و از همین رو، مجازات متفاوتی برای وی در نظر گرفته شده است.
تشخیص قتل عمد که حکم مجازات بسیار سنگینی دارد، نقش مهمی در حفظ جان افراد خواهد داشت؛ بنابراین، آگاهی از ارکان این جرم ضروری است.
جرم قتل عمد چیست؟
برای پاسخ به این پرسش که جرم قتل عمد چیست و حکم آن چیست، باید به قانون مجازات اسلامی و مواد مربوطه، از جمله ماده 297 مراجعه کرد. در این راستا، باید عناصر مادی، معنوی و قانونی این جرم را مورد بررسی قرارداد؛ چرا که برای وقوع یک جرم، وجود این سه رکن ضروری است.
رکن مادی جرم قتل عمد، فعل یا عملی است که منجر به مرگ انسان دیگر می‌شود. این عمل می‌تواند به طور طبیعی کشنده باشد یا خیر. عنصر معنوی جرم قتل عمد، قصد انجام رکن مادی همراه با قصد گرفتن جان دیگری است. عنصر قانونی این جرم نیز ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی است که کشتن دیگری و جنایت بر او را جرم‌انگاری کرده است؛ بنابراین، جرم قتل عمد به معنای سلب حیات از دیگری به‌صورت عمدی و بدون مجوز قانونی است. مرتکب این جرم با مجازات سنگینی روبرو خواهد شد که در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت.
حکم قتل عمد
بر اساس قانون مجازات اسلامی، ارتکاب هر جرمی مستوجب مجازات است و این قاعده درباره جرم قتل عمد نیز همانند سایر جرایم جاری است، مگر اینکه عوامل رافع مسئولیت کیفری یا عوامل موجهه جرم وجود داشته باشند.
در خصوص مجازات جرم قتل عمد، قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است که مجازات آن قصاص، یعنی گرفتن جان قاتل عمدی است. درصورتی‌که قاتل عمدی مرد باشد و مقتول نیز مذکر، اولیای دم مقتول می‌توانند قصاص قاتل را از مقام قضایی بخواهند، اما اگر مقتول زن باشد، اولیای دم برای قصاص قاتل عمدی باید نصف دیه را پرداخت نمایند.
علاوه بر قصاص، سایر مجازات‌های قتل عمد شامل دیه و حبس نیز وجود دارد. دیه زمانی وجود خواهد داشت که اولیای دم به‌جای قصاص، بر دیه مصالحه کنند. حبس نیز زمانی اعمال می‌گردد که قاتل عمدی شاکی نداشته باشد یا اولیای دم رضایت دهند یا قاتل به هر دلیلی از جمله مصالحه بر دیه، قصاص نشود. همچنین قتل شبه عمد نیز یکی از انواع قتل است که مرتکب آن را با مجازات‌های خاص خود مواجه خواهد کرد.
مدت زندان قاتل در قتل عمد
یکی از مجازات‌های جرم قتل عمد یا قاتل عمدی، حبس است و تنها در شرایطی که قصاص به هر دلیلی نسبت به قاتل اجرا و اعمال نشود، وجود خواهد داشت.
در خصوص پرسش مطرح شده مبنی بر اینکه مدت زندان قاتل در قتل عمد چند سال است، باید گفت که بر اساس ماده 612 قانون مجازات اسلامی، مدت زندانی که بر قاتل عمدی اجرا و اعمال می‌گردد، بین 3 تا 10 سال خواهد بود.
همچنین بر اساس ماده 2 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، قاضی تنها با ذکر دلیل می‌تواند به حداکثر حبس، یعنی 10 سال، حکم دهد. لازم به ذکر است که برای اعمال مجازات قصاص، باید قتل با ادله اثبات قتل ثابت شود. در غیر این صورت، مجازات حبس بین 3 تا 10 سال اعمال خواهد شد.
نحوه شکایت و رسیدگی به جرم قتل عمد
برای رسیدگی به هر جرمی، ابتدا باید دادگاه از وقوع آن مطلع گردد و یکی از شیوه‌های مطلع کردن دادگاه‌ها، ثبت شکایت از جرم است. در این بخش قصد داریم درباره نحوه شکایت‌کردن از جرم قتل عمد و سپس رسیدگی به شکایت ثبت شده برای صدور حکم مجازات قاتل عمدی توضیح دهیم.
در شکایت از جرم قتل عمد، اولیای دم باید با کمک یک وکیل قتل یا با کمک گرفتن از نمونه شکواییه‌های موجود، اقدام به تنظیم شکواییه این جرم نموده و آن را از طریق یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه صالح برای رسیدگی و صدور حکم مجازات ارسال کنند.
پس از دریافت شکواییه، دادسرا پرونده را تشکیل داده و تحقیقات مقدماتی جهت کشف جرم و همچنین پروسه تعقیب متهم را آغاز می‌نماید. درصورتی‌که ادله اثبات جرم کافی نباشد، برای متهم قرار منع تعقیب در دادسرا صادر خواهد شد. در غیر این صورت، پس از صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست از سوی دادستان، پرونده از دادسرا برای رسیدگی و صدور حکم مجازات به دادگاه کیفری یک ارسال می‌گردد.
برای دریافت مشاوره با شماره ۰۹۱۲۱۵۷۴۲۹۷ تماس بگیرید.
