مواردی که مهریه به زن تعلق نمی گیرد

مطابق ماده 1082 قانون مدنی، به مجرد عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. مهریه از حقوق قانونی زن است که در هر صورت، جز در موارد استثنایی، باید توسط مرد پرداخت شود. با این حال، شرایط خاصی وجود دارد که تحت آن، مهریه به زن تعلق نمی گیرد. در این مقاله از سایت عبدالمحمد به بررسی شرایطی مانند عدم وقوع رابطه زناشویی پس از عقد، عدم تعیین مهریه قبل از عقد و فوت یکی از زوجین، فسخ نکاح به دلیل عیوب موجب حق فسخ، طلاق در دوران نامزدی و باکره بودن زوجه، بخشیدن مهریه و استثنائات آن، تاثیر خیانت و ارتکاب جرم بر مهریه و شرایط طلاق خلع و مبارات می پردازیم.

شرایط عدم تعلق مهریه به زن

در قانون مدنی برای عدم تعلق مهریه به زن شرایط مشخصی تعیین شده است. به طور کلی اگر پیش از برقراری رابطه زناشویی، عواملی مانند فسخ نکاح یا فوت یکی از زوجین رخ دهد، به زن مهریه ای تعلق نخواهد گرفت. البته استثناهایی نیز وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.

 عدم وقوع رابطه زناشویی پس از عقد

یکی از مهم ترین شرایط برای تعلق مهریه به زن، وقوع رابطه زناشویی پس از عقد است. اگر پس از جاری شدن صیغه عقد و پیش از برقراری رابطه زناشویی، عقد به دلیلی غیر از عیوب موجب فسخ، باطل شود (مثلاً به دلیل اکراه یکی از طرفین یا فقدان شرایط اساسی صحت عقد)، مهریه ای به زن تعلق نخواهد گرفت. لازم به ذکر است که صرف جاری شدن صیغه عقد، حتی بدون وقوع رابطه زناشویی، زن را مستحق دریافت مهریه عندالمطالبه می کند، اما در صورت بطلان عقد قبل از نزدیکی، این حق از بین می رود. در این رابطه با وکیل مهریه مشورت کنید.

 عدم تعیین مهریه قبل از عقد و فوت یکی از زوجین

طبق ماده 1087 قانون مدنی “اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین¹ بین آنها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.” ² و همچنین طبق ماده 1088 قانون مدنی، اگر مهریه در زمان عقد تعیین نشده باشد و زن قبل از تعیین مهریه و قبل از نزدیکی فوت کند، مهریه به او تعلق نمی گیرد. اما اگر مرد فوت کند، زن می تواند مهریه خود را از اموال باقی مانده از او مطالبه کند. این شرایط نشان می دهد که تعیین مهریه در زمان عقد تا چه حد می تواند در حقوق زن تاثیرگذار باشد و توصیه می کنیم که حتما قبل از عقد در خصوص قوانین جدید مهریه مطالعه داشته باشید.  

 فسخ نکاح به دلیل عیوب موجب حق فسخ

مطابق مواد 1121، 1122 و 1123 قانون مدنی، در صورت وجود عیوبی در زن یا مرد که موجب حق فسخ نکاح می شود، اگر عقد نکاح قبل از نزدیکی به دلیل این عیوب فسخ شود، مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد. برای مثال، جنون هر یک از زوجین، به شرط استقرار، اعم از اینکه مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل حق فسخ ایجاد می کند. با این حال، استثنایی در این مورد وجود دارد. مطابق ماده 1124 قانون مدنی، اگر مرد به دلیل عنن (ناتوانی جنسی) قادر به برقراری رابطه زناشویی نباشد و عقد به همین دلیل فسخ شود، نصف مهریه به زن تعلق خواهد گرفت. این مورد یکی از چالش برانگیزترین مسائل مربوط به مهریه است و به همین دلیل، بسیاری از افراد می پرسند که آیا مهریه زندان دارد یا خیر.

 طلاق در دوران نامزدی و باکره بودن زوجه

برخلاف باور عمومی، طلاق در دوران نامزدی و باکره بودن زن، دلیلی برای عدم تعلق مهریه به وی نیست. در این شرایط، زن می تواند نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه را مطالبه کند. این موضوع نشان می دهد که قانونگذار به صرف جاری شدن صیغه عقد، زن را مستحق دریافت مهریه می داند، حتی اگر رابطه زناشویی به طور کامل شکل نگرفته باشد. برای جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده، بهتر است قبل از هر اقدامی در خصوص میزان مهریه با خود فکر کنید که چه تعداد سکه مهر کنیم؟

 آیا بخشش مهریه همیشه به معنی عدم دریافت آن است؟

در حالت کلی، اگر مهریه توسط زوجه بخشیده شود، دیگر قابل مطالبه نیست. بخشش مهریه می تواند به صورت شفاهی، کتبی یا ضمن عقد باشد. اما دو استثناء در این زمینه وجود دارد که امکان بازگشت مهریه پس از بخشش را برای زوجه فراهم می کند:

 بطلان بخشش مهریه در صورت محجور بودن زن

اگر زن در زمان بخشش مهریه محجور باشد، یعنی به دلیل جنون، صِغَر یا سَفَه، اهلیت اِعمال حق خود را نداشته باشد، بخشش مهریه باطل است و زن می تواند مهریه خود را مطالبه کند. به موجب ماده 1207 قانون مدنی، “اشخاص محجور و غیر رشید به  شرح ذیل  هستند: صغار، اشخاص غیر رشید، مجانین”. بنابراین، اگر در زمان بخشش مهریه، زن به دلیل جنون، صغر یا سفه، محجور باشد، این بخشش از نظر قانونی بی اعتبار است.

 امکان رجوع از بخشش مهریه

در شرایط خاص، زن می تواند از بخشش مهریه خود رجوع کند. برای مثال، اگر زن مهریه خود را در ازای دریافت مالی از شوهر بخشیده باشد و آن مال به او تعلق نگیرد، می تواند از بخشش خود رجوع کند. همچنین، اگر بخشش مهریه به صورت هبه (هدیه) باشد، زن تحت شرایطی می تواند از هبه خود رجوع کند. البته اثبات این موارد در دادگاه پیچیدگی های خاص خود را دارد و نیازمند ارائه ادله و مستندات کافی است.

 طلاق بدون مهریه؛ شرایط و الزامات

برای طلاق بدون پرداخت مهریه توسط مرد، روش های مختلفی وجود دارد. یکی از این روش ها، اثبات یکی از دلایل ابطال نکاح، مانند عدم برقراری رابطه زناشویی به دلیل ناتوانی جنسی مرد، در دادگاه است. همچنین، اگر زن مهریه خود را به صورت رسمی (مثلاً در دفترخانه اسناد رسمی) بذل کند (ببخشد)، مرد می تواند با ارائه سند بذل مهریه به دادگاه، معافیت خود از پرداخت مهریه را اعلام و سپس دادخواست طلاق دهد.

 آیا خیانت زن تاثیری بر مهریه دارد؟

خیر، خیانت زن هیچ تاثیری بر مهریه او ندارد. مهریه یک حق قانونی برای زن است که به مجرد عقد به او تعلق می گیرد و خیانت زن، این حق را از بین نمی برد. زن حتی در صورت اثبات خیانت، می تواند مهریه خود را به طور کامل مطالبه کند. البته طبق ماده 1108 قانون مدنی، در صورت عدم تمکین زن، نفقه به وی تعلق نمی گیرد اما این موضوع تاثیری بر مهریه ندارد. بنابراین، مرد نمی تواند به بهانه خیانت زن، از پرداخت مهریه خودداری کند و در صورت عدم پرداخت، زن می تواند از طریق مراجع قانونی برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه اقدام کند. همچنین در این شرایط ممکن است مرد اموال خود را به نام فرد دیگری کند که در این حالت زن میتواند برای توقیف اموال بابت مهریه اقدام کند.

 طلاق خلع و مبارات؛ توافق بر سر مهریه

در طلاق خلع، زن به دلیل کراهتی که از شوهر خود دارد، با پرداخت مالی به او، از وی جدا می شود. این مال می تواند بخشی از مهریه، تمام آن یا حتی بیشتر از مهریه باشد. در طلاق مبارات، کراهت از جانب هر دو طرف است و زن و شوهر بر سر میزان مالی که زن باید برای طلاق به مرد بپردازد، توافق می کنند. بنابراین، در این دو نوع طلاق، زن با توافق با شوهر، در ازای طلاق، از بخشی از مهریه یا تمام آن صرف نظر می کند. و این به معنی اجرا گذاشتن مهریه نیست.

 آیا جرم زن مانع دریافت مهریه می شود؟

خیر، ارتکاب جرم توسط زن، حتی جرایم منافی عفت، مانع دریافت مهریه او نمی شود. مهریه یک تعهد مالی است که بر عهده مرد قرار دارد و ارتکاب جرم توسط زن، این تعهد را از بین نمی برد. زن می تواند حتی در صورت محکومیت به جرم، مهریه خود را مطالبه کند. هرچند که زن با ارتکاب به جرم، مسئولیت های جزایی برای وی پدید خواهد آمد. به طور کلی، تنها در صورت تحقق اسباب سقوط تعهدات مانند ابراء، تهاتر، تبدیل تعهد، مالکیت ما فی الذمه و اقاله، تعهد مرد نسبت به پرداخت مهریه از بین می رود. با دانستن اینکه در طلاق چه چیز هایی به زن تعلق میگیرد؟ میتوانید در این زمینه هوشیارانه عمل کنید.

 جمع بندی: چه زمانی مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟

به طور خلاصه، در شرایط زیر مهریه به زن تعلق نمی گیرد:

• عدم وقوع رابطه زناشویی و بطلان عقد به دلیلی غیر از عیوب موجب فسخ
• عدم تعیین مهریه در زمان عقد و فوت زوجه قبل از تعیین مهریه و قبل از نزدیکی
• فسخ نکاح قبل از نزدیکی به دلیل عیوب موجب حق فسخ (به جز عنن مرد که نصف مهریه تعلق می گیرد)
• بذل مهریه توسط زن به صورت معتبر

 سوالات متداول درباره عدم تعلق مهریه

 آیا در صورت فوت زن قبل از نزدیکی، مهریه به او تعلق می گیرد؟

خیر، مطابق ماده 1088 قانون مدنی، اگر زن قبل از نزدیکی فوت کند، مهریه ای به او تعلق نمی گیرد.

 اگر مرد به دلیل ناتوانی جنسی (عنن) قادر به برقراری رابطه زناشویی نباشد، تکلیف مهریه زن چه می شود؟

در این حالت، اگر عقد به دلیل عنن مرد فسخ شود، نصف مهریه به زن تعلق می گیرد.

 آیا بخشش مهریه توسط زن به این معنی است که دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند؟

در حالت کلی بله، اما دو استثناء وجود دارد:

1) اگر زن در زمان بخشش مهریه محجور (مثلاً دیوانه) باشد، بخشش مهریه باطل است.

2) زن می تواند از بخشش مهریه خود رجوع کند، البته شرایط خاصی برای رجوع وجود دارد که باید توسط وکیل بررسی شود.

 آیا خیانت زن باعث می شود که مهریه به او تعلق نگیرد؟

خیر، خیانت زن تاثیری بر مهریه ندارد و زن همچنان می تواند مهریه خود را مطالبه کند. اما اگر زن ناشزه باشد (یعنی از همسر خود تمکین نکند) نفقه به او تعلق نخواهد گرفت.

 در طلاق خلع، آیا زن می تواند مهریه خود را مطالبه کند؟

در طلاق خلع، زن به دلیل کراهتی که از شوهر خود دارد، مالی را به او می پردازد تا از وی جدا شود. این مال می تواند بخشی از مهریه، تمام آن یا حتی بیشتر از مهریه باشد. بنابراین، در طلاق خلع، زن با توافق با شوهر، در ازای طلاق، از بخشی از مهریه یا تمام آن صرف نظر می کند و پس از طلاق نمیتواند آن را مطالبه کند.