جعل اسناد از موضوعات مهم در حوزه قوانین و مقررات حقوقی است. اسناد را می توان یکی از عوامل اساسی در تنظیم روابط انسانی در جامعه معرفی کرد. اینها اسنادی است که اعتماد را در جامعه ایجاد می کند. اگر سندی جعل شود و این اعتماد از بین برود نظم و مناسبات جامعه نیز آسیب می بیند. جعل سند نیز مجازات دارد. زیرا اگر چنین مجازات هایی در نظر گرفته نشود، هرج و مرج و بی نظمی در جامعه به وجود می آید. در اینجا قصد بر این است که به موضوع جعل سند و مجازات معاونت در جعل سند بپردازیم.
گروه حقوقی رضا عبدالمحمد همراه شما در دعاوی کیفری است.
جعل اسناد چیست و چگونه انجام می‌شود؟
جعل سند به این معنای ایجاد نوشته، امضای اشخاص رسمی، مهر و سند و غیر رسمی، ایجاد تغییرات در سند (تحریر، حذف، الصاق، خراشیدن، اثبات یا تاخیر سند نسبت به تاریخ واقعی و …) است. که بدون اجازه صاحب سند صورت می گیرد. جعل سند که تخلف جامعه محسوب می شود، منجر به استفاده غیرقانونی از اسناد هویتی یا دولتی می شود. مجرمان از این اسناد برای رسیدن به اهداف خود استفاده می کنند و املاک یا هر اموال دیگری را به طور غیرقانونی مصادره می کنند. جعل اسناد هویتی ممکن است بیش از هر مدرک دیگری رخ دهد. زیرا در بیشتر ارگان ها استفاده می شوند. در حقیقت این سند ها هویتی می باشند که مبنی صدور دیگر اسناد قرار می گیرد و این امر منجر به صدور بیشتر اسناد جعلی می شود. جالب است بدانید که این روند، تعقیب مجرم را همین جعل اسناد دشوار می کند. البته معمولا افراد حرفه ای این کار را با دقت زیادی انجام می دهند و سوابق قوه قضائیه نشان می دهد که مجرمان با ترفندهای مختلف از مدارک هویتی خود در مصارف مالی بسیار استفاده می کنند. به همین دلیل است که اسناد هویتی بسیار مهم است.
حتی اگر از افراد جامعه در مورد جرایم رایج جامعه که بیشترین ضربه را به مردم وارد می کند بپرسیم، عموماً به جرایمی مانند سرقت، غارت اموال و کلاهبرداری اشاره می کنند. این جنایات به حدی افزایش یافته است که قانون گذاران مجبور به وضع قوانین و مجازات های ویژه شده اند. البته گاهی یافتن این افراد دشوار است و به راحتی نمی توان هویت عاملان آن را پیدا کرد. به عنوان مثال، افرادی که از بانک، خودرو یا از طلافروشی سرقت می کنند، ممکن است برای جلوگیری از دستگیر شدن از اسناد جعلی استفاده کنند.
جعل اسناد هویتی
این مورد شامل جعل اسناد مربوط به شناسایی افراد و هویت آنها می شود. این مدارک عبارتند از شناسنامه، کارت ملی، گذرنامه، گواهینامه، کارت پایان خدمت، کارت معافیت، مدارک شناسایی اتحادیه و … .
جعل کردن جرم
در برگیرنده هرگونه فعالیت یا عدم فعالیتی است که شامل مجازات قانونی می شود.
جرایم اموالی
این نوع جعل شامل نقض حقوق مالکیت افراد است. مانندصدور چک (بی محل)، خیانت در امانت، کلاهبرداری، سرقت، معامله مال سرقت شده و … .
انواع جعل
- جعل مادی: جعل مادی به یک عمل مادی برای تحقق این جرم احتیاج دارد. در ماده 523 از قانون مجازات اسلامی اینگونه بیان شده است که ایجاد مهر، نوشته افراد رسمی یا غیر رسمی، امضا و همچنین اعمال هرگونه تغییرات مانند خراشید یا تراشیدن از مصادیق جرم به حساب می آید.
- جعل معنوی یا مفادی: طبق ماده 534 از قانون مجازات اسلامی جعل معنوی زمانی رخ می دهد که کارمندان یا ماموران دولتی نسبت به تحریر نوشته ها یا قراردادهایی که در حیطه وظایف آن ها است اقدام به جعل نمایند. منظور از اقدام به جعل این است که موضوع و ماهیت نوشته ها تغییر کند، امور باطل، صحیح و امور صحیح باطل نمایش داده شود.
تفاوت جعل مادی و معنوی
جعل مادی و معنوی تفاوت هایی در ماهیت خود دارند که میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- جعل معنوی تنها در اسناد رسمی اتفاق می افتد به طوری که جعل مادی هم در اسناد رسمی و هم در اسناد عادی مطرح می گردد.
- در جعل مادی اگر ادعای جعل توسط فرد، کارشناس رسمی از سوی دادگاه تعیین می شود تا صحت ادعای ایشان بررسی گردد. اما در جعل معنوی، عبارات و مفاد یک سند به گونه ای که پیش مامور رسمی بیان شده مورد تحقیق واقع خواهد شد.
مجازات جرم جعل سند
از آنجا که جرم انواع مختلفی دارد مجازات هر کدام نیز متفاوت است که در این جا به مجازات جعل سند رسمی و عادی اشاره می کنیم:
مجازات جعل سند رسمی
طبق ماده 532 از قانون مجازات اسلامی جعل اسناد رسمی توسط افراد وابسته به ارگان های دولتی انجام می شود که مجازات آن نیز جزای نقدی و همچنین حبس از یک تا پنج سال است. حال اگر چنین جرمی توسط اشخاص غیر رسمی انجام شود مجازات شامل جزای نقدی و حبس از 6 ماه تا 3 سال خواهد بود.
مجازات جعل سند عادی
بر اساس ماده 536 از قانون مجازات اسلامی جعل یا استفاده از سند جعلی عادی جرم محسوب می شود و مجازات آن نیز جزای نقدی و حبس از 3 ماه تا یک سال خواهد بود.